2 (425)

278

11. Wykluczenie społeczne

•    Wykluczenie religijne - dotyczy ludzi, którzy z powodu swoich przekonań religijnych, nie są w stanie sprostać wymaganiom życia w innej kulturze (np. trudno jest pracować w instytucji publicznej czy z klientem, jeżeli się jest schowaną pod czadorem).

•    Wykluczenie mentalnościowe - ujawniające się w trudnościach dostępu do niektórych przywilejów, zawodów lub funkcji z powodu przynależności do grupy mniejszościowej lub rasowej (np. trudność w uzyskaniu pracy w instytucjach publicznych przez cudzoziemców, kobiety po czterdziestym roku życia czy zdobywaniu prestiżowych funkcji publicznych przez kolorowych).

•    Wykluczenie psychiczne, np. związane z poczuciem alienacji kulturowej emigrantów.

Ostatnio coraz częściej w odniesieniu do społeczności zmarginalizowanych używa się na Zachodzie pojęcia społeczność „asystowana”. Pojęcie w swojej treści jest dość złożone, obejmuje z jednej strony ludzi pozbawionych szans aktywnego uczestnictwa w społeczeństwie, z drugiej zaś działania instytucji państwowych mające na celu wyrwanie ich z beznadziei lub utrzymanie w głównym nurcie życia społecznego. Samodzielnie nie są oni w stanie egzystować, więc aby się utrzymać w społeczeństwie, wymagają nieustannego wsparcia (asysty) ze strony instytucji tego państwa, głównie instytucji pomocy, ale także edukacji, wychowania czy doradczych. (Więcej na ten temat zob. Stępniak, 2006). We Francji mówi się wręcz o pokoleniu asystowanym, które w dużym stopniu związane jest z emigracją postkolonialną.

11.1. Mobbing

Podgryzanie najsłabszego osobnika w stadzie, zapędzenie go w kozi róg, eliminowanie z grupy nie jest praktyką ani nową, ani nietypową w świecie zwierząt, ale społeczność ludzka po to stworzyła skomplikowaną machinę organizacyjną, szczególnie zaś reguły demokratyczne, aby m.in. chronić słabszych. Społeczne wyczulenie na niegodziwe traktowanie osób narażonych na wykorzystanie, pozbawionych możliwości obrony zaowocowało w latach 40. XX w. wzrostem badań nad fenomenem kozła ofiarnego i było w dużym stopniu związane z jednej strony ze wzrostem świadomości praw obywatelskich mniejszości społecznych, z drugiej zaś natężeniem przypadków linczów, samosądów itp. spowodowanych nałożeniem się wielu niekorzystnych procesów społecznych (m.in. kryzysu ekonomicznego, psychicznych kosztów drugiej wojny światowej, dezorganizacji społecznej czy domagania się równości praw przez mniejszości).

becnie jednym z najczęściej opisywanych przejawów nadużyć wynikających z funkcjonowania jednostki w grupie jest mobbing. Pojęcie to zastosował jako pierwszy Konrad Lorenz , słynny austriacki etolog, laureat Nagrody Nobla w 1973 r., badający m.in.

¹ Konrad I-orcnz _v. szczególnie populrane i

"T "ł"* M '-»< niezwykle imaginalywna - _Sw< l ^{J JuJnak ,la}J^w,lr^k-szą sławy przyniosła mu publikacja Hel,ind of Mirrom.

orcnz (    ) znany jest jako twórca jednej z inslynktywislycznych teorii agresji. W Polsce

julrane są dwie prace lego badacza: lak zwane zło oraz Regres człowieczeństwu. Pierwsza _k a mą teorii agresji, druga zaś niezwykle imaginalywna swoistą modyfikacją teorii ewo-ljwiykszą slaw_v przyniosła mu publikacja Hel,nul „f Mi,,,,,,