ED (40)

120 IV. Zasady tworzenia typów społecznych

pełną skalę typów społecznych. Wyróżnimy tyle typów podstawowych, ile jest sposobów łączenia się hord w nowe społeczeństwa, a także łączenia się tych społeczeństw ze sobą. Spotkamy najpierw agregaty powstałe z prostego dodania do siebie hord lub klanów (dajmy im tę nową nazwę) złączonych w taki sposób, że między grupą totalną obejmującą je wszystkie a każdym z nich nie ma żadnych grup pośrednich. Związki między klanami są tu takie same jak związki między jednostkami w obrębie hordy. Przykładami takich społeczeństw, które można byłoby nazwać prostymi społeczeństwami wielosegmentowymi, są niektóre plemiona irokeskie i australijskie. Taki sam charakter ma plemię kabylskie: jest to związek klanów zorganizowanych w formie wiosek. Bardzo prawdopodobne, iż był taki okres, w którym społeczeństwami tego rodzaju były rzymska kuria i ateńska fratria. Wyżej znajdowałyby się społeczeństwa powstałe ze zgromadzenia społeczeństw poprzedniego rodzaju, tj. społeczeństwa wielosegmentowe pojedynczo złożone. Taki charakter ma federacja irokeska, federacja utworzona przez połączenie plemion kabylskich, a początkowo także każde z trzech plemion pierwotnych, których asocjacja wydaje później na świat rzymską cmtas. Spotkamy dalej społeczeństwa wielosegmentowe podwójnie złożone, które powstają z połączenia lub fuzji wielu społeczeństw wielosegmentowych pojedynczo złożonych. Takimi społeczeństwami są: civitas_t agregat plemion, które same są agregatami kurii rozpadających się z kolei na gen-tes lub klany, oraz germańskie plemię ze swymi hrabstwami, które dzielą się na setnie mające za składniki elementarne klany przekształcone w wioski.

Nie musimy rozwijać dokładniej tych kilku wskazówek, gdyż i tak nie może być mowy o przeprowadzeniu tu klasyfikacji społeczeństw. Jest to problem zbyt złożony, aby można go było podejmować w ten sposób, jak gdyby mimochodem. Wymaga on długich i osobnych badań. Chcieliśmy jedynie za pomocą kilku przykładów wyjaśnić nasze poglądy i pokazać, jak powinno się zastosować zasadę naszej metody. Tego, co powiedzieliśmy, nie trzeba nawet uważać za wyczerpującą klasyfikację społeczeństw niższych. Dla uzyskania większej jasności uprościliśmy nieco sprawę. Założyliśmy mianowicie, że każdy typ wyższy powstał z dodania do siebie społeczeństw jednego i tego samego typu, tj. stojącego bezpośrednio poniżej niego. Otóż jest najzupełniej możliwe, że społeczeństwa różnych rodzajów, zajmujące miejsca na różnych poziomach drzewa genealogicznego typów społecznych, łączą się ze sobą, tworząc nowy rodzaj. Znany jest co najmniej jeden taki wypadek; jest nim imperium rzymskie obejmujące ludy najbardziej niejednorodne pod względem swej natury¹.

Kiedy jednak utworzyliśmy już owe typy, warto rozróżnić w obrębie każdego z nich rozmaite odmiany w zależności od tego, czy społeczeństwa segmentowe składające się na powstałe z ich połączenia społeczeństwo zachowują pewną indywidualność, czy też, przeciwnie, zostają wchłonięte przez ogólną masę. Jasne jest bowiem, że zjawiska społeczne są zróżnicowane nie tylko ze względu na charak-

1

Prawdopodobne jest jednak, że na ogół dystans między społecznościami składowymi nie może być zbyt wielki, gdyż w przeciwnym wypadku niemożliwa byłaby żadna ich wspólnota moralna.