P1050245

■

f 17]    Podstawy funkcjonalnej typologii wypowiedzi    7 9

kazywać — choćby to byia prywatna opowieść o zdarzeniach z czyjejś indywidualnej biografii. Jako opowieść przekazywana publicznie podlega z konieczności pewnym przekształceniom. Po pierwsze musi zostać oderwana od konkretnych okoliczności, które nadawały jej sens pierwotnie. Jeśli ma być zrozumiała dla różnych audytoriów, nie może być opowiadana jako historia określonego mieszkańca określonego miasta, który w tym a tym roku wrócił z wojny do domu; musi stać się historią „żołnierza wracającego z wojny”. By uzyskać powszechną zrozumiałość, opowieść musi stać się ogólnikowa, uproszczona i schematyczna.

Ale eliminacja konkretnych — a przez to partykularnych — szczegółów i okoliczności pozbawia zarazem opowieść sensu związanego z owym konkretnym kontekstem. Stwarza to możliwość, a zarazem konieczność reinterpretacji. Dokonuje się ona mniej lub bardziej świadomie na podstawie funkcjonujących w danej kulturze wzorców fabularnych oraz stereotypów myślowych czy też „wtórnych systemów modelujących”: odcieleśniony pan X, który stał się schematyczną postacią, nabiera zarazem właściwości symbolu, zaś jego historia uzyskuje posmak legendy lub anegdoty.

Celem tych uwag, skądinąd ogólnikowych i banalnych, nie był oczywiście całościowy opis zjawiska zwanego literaturą oralną, lecz zwrócenie uwagi na pewne jego osobliwości, związane z ogólnymi mechanizmami komunikacji mówione.