P1090085

Pomiędzy śmiercią a świętością. O naturze fenomenu w rozumieniu Maxa Schelera... 47

Boskość u Schelera jest napięciem pomiędzy dwoma biegunami, pomiędzy pędem i duchem. Człowiek według Schelera zbawia Boga, współtworząc tę jedność. Bóg staje się realną doskonałością za sprawą człowieka, nie na początku, ale na końcu dynamicznego procesu dziejowego .

Niezrelatywizowany i pozbawiony odniesień do indywidualnego ja ogląd rzeczywistości jest również głównym tematem filozofii Martina Heideggera. Zostaje on osiągnięty w strukturze otwartości danej w zdecydowaniu (Entschlossenheit). Jestestwo może uwolnić się ze swego egocentrycznego zawężenia dzięki trzem sposobom egzystencji. Dzięki sumieniu, trwodze i wybieganiu ku śmierci.

.Zew sumienia przekracza w wezwaniu wszelkie »światowe« widzenie i wszelką »światową« możność jestestwa. Nieubłagalnie indywidualizuje on jesteswo na jego możność bycia winnym i wymaga od niego, że będzie nią właściwie” . Wina dotyczy tu pełni bycia jestestwa. Jesteswo faktyczne zawsze pozostaje w zapóźnieniu wobec swoich możliwości. Napięcie to pomiędzy potencjalnością a urzyczywistnieniem jest określane w kategoriach winy ontologicznej.

Wyprowadzanie jestestwa ze światowych odniesień potęgowane jest również dzięki trwodze, która nęka pozorne bezpieczeństwo codziennego bycia. Trwoga ta jest pierwotnie trwogą płynącą z zaniedbania, czy wręcz pominięcia możliwości bycia pełnego, autentycznego, trwogą w obliczu bycia niezawężonego skostniałą perspektywą czy dotychczasową wykładnią świata. Tylko autentyczna decyzja porzucająca dotychczasowy projekt może uwolnić wymiar prawdziwej możliwości, będący dla kalkulującego człowieka niemożliwością leżącą poza wszelką zdolnością racjonalizacji.

Całkowite porzucenie odniesień pomiędzy światem a jestestwem ma miejsce w wybieganiu ku śmierci: ,/noribundus najpierw nadaje sum jego sens”¹⁸. „Dopiero w umieraniu do pewnego stopnia absolutnie mogę powiedzieć »jestem»”¹⁹. Ta otwartość dana w zdecydowaniu poprzedzonym byciem ku śmierci ma wiele funkcji; oto niektóre z nich:

1.    Umożliwia ona pełne danie jestestwa, posługując się językiem Kierkegaarda, jego transparencję.

2.    Indywiduuje jestestwo w sposób najbardziej właściwy.

3.    Czyni jestestwo miejscem wydarzania się bycia, czyli istotą dziejową odpowiadającą na zew bycia.

4.    Otwiera w ten sposób prawdziwy sens bycia dany nie w zinstrumentalizowa-nym byciu przedmiotowym świata, lecz w byciu dziejowym.

W charakterystyce fenomenu śmierci nakreślonej przez Heideggera, obok śmierci jako możliwości własnej (yersus wspólnej) czy pewnej, będącej fundamentum incon-cusum jestestwa, czy też nieokreśloności śmierci, będącej ciągłym źródłem zagrożenia, chciałbym zwrócić uwagę na dwa aspekty śmierci, które są dla naszych rozważań istotne. Jest to aspekt śmierci jako możliwości pozbawionej odniesień oraz śmierci jako możliwości nieprzekraczalnej, czy jak mówi Heidegger, nieprześcigalnej (uniibe-

¹⁶    Zob. M. Scheler, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, S. Czerniak. A. Węgrzecki (dum.), Warszawa 1987, s. 351.

¹⁷    M. Heidegger, Bycie i czas, B. Baran (dum.), Warszawa 1994, s, 431.

¹⁸    M. Heidegger, Gesamtausgabe, Bd. 25, Frankfurt run Main, s. 438.

¹⁹    Tamże, s, 440.