PTDC0050

84

Andrzej Porębski

Jako wynik opisywanych dotychczas zjawisk i procesów jawi się częściowa asymilacja społeczności baskijskiej przez społeczeństwo globalne Hiszpanii. Asymilacja ta dokonała się na wszystkich trzech płaszczyznach życia społecznego — strukturalnej, kulturowej i osobowościowej. Struktura społeczna uległa asymilacji na skutek wchłonięcia w ramy globalne przede wszystkim wyższych warstw społeczności — inteligencji, „białych kołnierzyków” gospodarki czy wreszcie twórców wąsko pojętej kultury. Kultura baskijska osłabiła swą tożsamość w konsekwencji zaniku języka, grupowych zwyczajów i wzorów postępowania, lecz trzeba podkreślić, że stwierdzenie to dotyczy głównie miast. Natomiast w sferze osobowości społecznej dokonanie ocen jest najtrudniejsze. Brak materiałów do skonstruowania porównawczego baskijskiego ideału osobowości²⁰ uprawnia jedynie do postawienia hipotez, iż wśród tej części ludności, która nie uległa całkowicie asymilacji strukturalnej i kulturowej, nie nastąpiły też istotne zmiany w jaźni subiektywnej i odzwierciedlonej.

Koncentrując się na analizie procesu asymilacji w okresie powojennej dyktatury gen. Franco nie chcę przez to powiedzieć, że zjawisko to nie miało już miejsca w latach późniejszych. Nie ulega jednak wątpliwości, iż forma i natężenie przebiegu tego procesu zmieniły się diametralnie. Reaktywowanie monarchii w osobie Juana Carlosa przyniosło zasadniczą liberalizację polityki Madrytu wobec grup mniejszościowych. Zapowiedź nowej konsty-:ucji oraz cofnięcie szeregu ograniczeń stawianych dotychczas swobodnemu 'ozwojowi tych grup oznaczały zapewne jedno: odejście rządu central-lego od utrzymywania jedności państwa na drodze represyjnej. Czy dalsza jolityka będzie prowadzić do zaspokojenia wszystkich aspiracji świadomych wej odrębności autonomistów, czy też zmierzać będzie ku centralizacji inną liż dotychczas drogą — miało się dopiero okazać. Odpowiedź przyniosła aaprobowana przez Kortezy w 1978 roku nowa Konstytucja Hiszpańska. Już ej występne artykuły podkreślające nierozerwalność całego narodu hiszpań-kiego jako fundament porządku prawnego wskazują, że istotą dokonującej ię liberalizacji jest przyspieszenie procesów asymilacyjnych, że wyraźnie kreślona przez państw-o ograniczona regionalizacja jest tylko formą polityki itegracyjnej. Świadomości tego stanu rzeczy zdają się dowodzić nieprzerwane iągi aktów terroru, dokonywanych przez bojowników" separatystycznych rganizacji baskijskich w rodzaju ETA.

Sądzę, że przeprowadzona dotychczas analiza procesu dziejowego Bas-5w ukazuje częściowo chociaż ogromną złożoność i skomplikowanie wszyst-ich czynników składających się na formowanie narodu. Wzajemne oddziały-ania przeciwstawnych nieraz tendencji, nakładanie się historii na teraźniej-ość, uwarunkowanie przez wypadki zewnętrzne -— wszystko to sprawia, iż

Por. J. C. Baroja, Cos 1'ascos, Libros de Bolsilio, Madrid 1978.