PTDC0042

76 Andrzej Porębski

lokalną policją baskijską, uznania języka baskijskiego za priorytetowy, uzyskania kontroli nad oddziałami armii hiszpańskiej stacjonującej na terenie regionu oraz legalizacji wszystkich partii politycznych¹. Drugi nurt działalności ETA jest bardziej radykalny, domaga się bowiem całkowitej niepodległości Baskonii, połączenia jej z pozostającymi od XV wieku pod rządami francuskimi trzema departamentami baskijskimi i utworzenia w ten sposób zjednoczonego państwa narodowego. ETA liczy kilka tysięcy członków, działa w głębokiej konspiracji i zorganizowana jest we wzajemnie izolowanych komórkach.

15 kwietnia 1963 roku w miejscowości Itxassou we Francji odbyło się wielkie zgromadzenie Basków, na którym podjęto rezolucję (tzw. kartę Itxa-ssou), głoszącą m. in.: „W tym dniu naszego święta narodowego my, Baskowie, zebrani wokół młodego dębu z Guerniki oświadczamy, iż jesteśmy jednym narodem poprzez ziemię pochodzenia, język, rasę, instytucje i deklarujemy naszą decyzję realizacji trwania życia zjednoczonego narodu baskijskiego i jego uświadomienia poprzez pełną realizację zasad demokratycznych” ².

Lata siedemdziesiąte przyniosły silną radykalizację separatystycznych ekstremistów. Z ETA, na jej VI kongresie, wyłoniła się skrajna grupa lewicowa, tzw. ETA-VI, która połączyła się wkrótce z trockistowskim ugrupowaniem Liga Communista RevoIucionaria i zerwała jednocześnie z zasadniczym trzonem organizacji. Prawicowa administracja frankistowska w odpowiedzi na terrorystyczną działalność baskijskich militarystów zareagowała drastycznymi posunięciami politycznymi. Pozbawiono Basków niektórych praw konstytucyjnych, zakazano zgromadzeń oraz dowolnego wyboru miejsca zamieszkania³. Z tego okresu pochodzi znamienna wypowiedź generała Franco: „To szczekające psy. Te mniejszości służą tylko wykazaniu siły naszej ojczyzny. Nie musimy martwić się o to, co mówią podniecone mniejszości” ⁴.

Momentem przełomowym dla długoletniego okresu antybaskijskich represji okazał się dzień 20 listopada 1975 -—- dzień śmierci Francisco Franco. Zanim jednak zajmiemy się analizą konsekwencji tego faktu, konieczne wydaje się bliższe spojrzenie na inny aspekt całego zagadnienia. O ile bowiem dotychczas koncentrowaliśmy się na problemach natury politycznej, to na boku pozostawiały kwestie gospodarcze i społeczne, bez uwzględnienia których nie ma mowy o zrozumieniu dzisiejszej Baskonii. I wojna, jak już wspomniałem, przyczyniła się pośrednio do gospodarczego rozkwitu przemysłu baskijskiego. Podobnie stało się po II wojnie światowej. Praktyczna neutralność Hiszpanii oraz znaczne powojenne pożyczki amerykańskie znów ożywiły¹ gospodarkę

1

   J. Kamiński, Dążenie do autonomii, „Życie Warszawy” 1978, nr 73.

2

   J. Byczkowski, Mniejszości narodowe tu Europie. Opole 1976.

3

   M. Stephens, op. cii.

4

   Op. cii.