skanuj0007

Globalizacja a jakość życia lokalnych wspólnot samorządowych

wyraża rozumienie pojęcia „przedmiot”, zawartego w Słowniku współczesnego języka polskiego, gdzie określa się to pojęcie, m.in. jako „realny element otaczającego świata, (...) to, co stanowi treść”.

Zakres lokalnej gospodarki samorządowej (LGS) wyznaczają zadania lokalnych wspólnot samorządowych (LWS), o których traktuje art. 163 Konstytucji RP¹, art. 6-8 Ustawy o samorządzie gminnym² oraz art. 4 Ustawy o samorządzie powiatowym³. Zadania te są zadaniami użyteczności publicznej, a ich celem jest zaspokajanie zbiorowych (ponadindywidualnych) potrzeb danej wspólnoty mieszkańców⁴. Lokalne wspólnoty samorządowe (LWS) istnieją zatem dla realizacji lub pomnażania dobra wspólnego osób stanowiących dane wspólnoty.

Dobro wspólne (nazywane też „dobrem publicznym” bądź „dobrem społecznym”) to takie dobro, z którego może korzystać grupa (wspólnota) osób, a w jej ramach korzystanie przez jedną osobę nie ogranicza możliwości korzystania z tego samego dobra przez inną osobę. Przykładem dobra wspólnego są parki publiczne, lasy, powietrze, lokalny transport publiczny, oświetlenie ulic itp. Dobro publiczne istnieje dla określonej grupy - wspólnoty osób (np. dla gminy, powiatu), a jego poszczególne elementy zaspokajają różne wspólne potrzeby.

Dobro wspólne i jego jakość tworzy warunki ludzkiego życia, a te z kolei mają istotne znaczenie dla subiektywnie odczuwanej jakości życia człowieka, na którą wpływają ponadto czynniki względne. Warunki życia (dobra wspólne) można podzielić na niezależne (np. pogoda) oraz na zależne od człowieka i jego woli. Wśród warunków życia (dóbr wspólnych) zależnych od człowieka, na którego istnienie, ilość, dostępność i jakość mają wpływ decyzje gospodarcze, istnieją takie, które są zależne od władz lokalnych wspólnot samorządowych (LWS). Mają one z kolei obowiązek kierować się dobrem wspólnym i żadnym innym. Nie ma bowiem innej racji bytu lokalnych wspólnot samorządowych (LWS) oraz pozostałych podmiotów publicznych i ich władz. Twierdzenie to potwierdza chociażby art. 30 Konstytucji RP, który traktuje o nadrzędnym obowiązku władz publicznych, którym jest poszanowanie i ochrona przyrodzonej, niezbywalnej i nienaruszalnej godności człowieka, która stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela⁵.

Wśród zasad lokalnej gospodarki samorządowej (LGS) można wyszczególnić cztery podstawowe i łącznie obowiązujące:

1) zasada samorządności terytorialnej, wpisana w art. 16 Konstytucji RP i zdefiniowana w dwóch dokumentach:

- Światowej Deklaracji Samorządu Lokalnego (ŚDSL)⁶, w której w art. 2 ust 1 postanowiono, że: „samorząd lokalny oznacza prawo i powinność władz lo-

kalnych do lokalnego regulowania i zarządzania sprawami publicznymi dla dobra społeczności lokalnej”⁷,

- Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego (EKST), w której w art. 3 ust. 1 określono samorząd terytorialny, jako: „prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców”⁸;

2)    zasada zrównoważonego rozwoju, wpisana w art. 5 Konstytucji RP, przy czym należy mieć świadomość istnienia mnogości definicji rozwoju zrównoważonego i trwałego (B. Piontek zestawiła 44 definicje rozwoju zrównoważonego^{9 10 11}, a dyskusja i spory nad jego rozumieniem wciąż trwają, o czym świadczy referat i artykuł F. Piontka pt.: Kontrowersje i dylematy wokół rozwoju zrównoważonego i trwałego³¹). W odniesieniu do lokalnych wspólnot samorządowych (LWS) można wykazać (co jednak nie jest przedmiotem niniejszego referatu i artykułu) zasadność przyjęcia rozumienia rozwoju zrównoważonego i trwałego gmin lub powiatów zgodnego z definicją przyjętą przez F. Piontka³³. Definicja ta bowiem nie tylko nie przeczy definicji zawartej w Prawie Ochrony Środowiska¹², ale ją wypełnia, a co więcej - wskazuje na czynnik warunkujący i sposób realizacji konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju, którym jest kształtowanie właściwych proporcji między wyszczególnionymi kapitałami. Definicja F. Piontka wyraża również nadrzędny cel realizacji zadań powierzonych mocą ustaw regulujących funkcjonowanie lokalnych wspólnot samorządowych (LWS). Bazując na tej definicji można zaproponować jej wersję szczegółową i w odniesieniu do lokalnych wspólnot samorządowych (LWS) rozumieć ich rozwój jako trwałą poprawę jakości życia obecnych i przyszłych mieszkańców dokonującą się z ich czynnym udziałem i akceptacją na etapie opracowywania strategii oraz jej wdrażania poprzez kształtowanie właściwych proporcji między kapitałem ekonomicznym, ludzkim i przyrodniczym, w zakresie zadań będących w kompetencjach danej lokalnej wspólnoty samorządowej;

3)    zasada kierowania się efektywnością społeczną (realizacja zadanego, zamierzonego i uzasadnionego wieloaspektową diagnozą priorytetu społecznego jest nad-

1

   Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, w: „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1997 nr 78 poz. 483.

2

   Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, w: „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1996 nr 78 poz. 74 (ze zm.).

3

   Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, w: „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1998 nr 91 poz. 578 (ze zm.).

4

   Por. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, art. 7 ust. 1 i art. 9 ust. 4.

5

   Por. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, art. 30.

6

   Światowa Deklaracja Samorządu Lokalnego - dokument uchwalony na XXVII Światowym Kongresie Międzynarodowego Związku Władz Lokalnych w dniach 22-26 września 1985 r. w Rio de Janeiro.

7

   Cyt. za: B. Dolnicki, Samorząd terytorialny. Zagadnienia ustrojowe, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Zakamycze 1999, s. 14.

8

   Europejska Karta Samorządu Terytorialnego, w: „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1994 nr 124, poz. 607.

9

   Por. B. Piontek, Rozwój zrównoważony i trwały ir miernikach , op. cit,, ss.10-16.

10

   Referat wygłoszono podczas konferencji naukowej zorganizowanej przez Europejskie Stowarzyszenie Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych we współpracy z ówczesną Katedrą Ekologii i Ekonomii Środowiskowej Akademii Ekonomicznej w Katowicach (Wisła, czerwiec 2001 r.).

11

³³ F. Piontek, Kontrowersje i dylematy ..., op.cit., s.22 oraz F. Piontek, Sektorowość i integralność kapitału ludzkiego i przyrodniczego w procesie globalizacji a u¹ rozwoju zrównoważonym i trwałym (w niniejszej pracy).

12

^M Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, w: „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, 2001 nr 62, poz. 627.