str 18

118 Japonia okresu Meiji

kembo („dobra żona, mądra matka”), która - skierowana początkowo do klasy średniej - rozprzestrzeniła się stopniowo na wszystkie środowiska społeczne, reprezentowała bowiem nowy, wspaniały świat, w którym kobieta ma prawo (w przeciwieństwie do tradycji samurajskiej), albo czas (w przeciwieństwie do tradycji mieszczańskiej i chłopskiej), aby zajmować się dziećmi i decydować o ich losie.

Postrzegana jako element zmian modernizacyjnych profesjonalizacja roli żony i matki dokonywała się nie tylko na poziomie mediów, ale także poprzez rozwój szkolnictwa dla dziewcząt. Organizacją szkół dla dziewcząt zaczęli się najpierw zajmować zagraniczni misjonarze, przy współudziale japońskich chrześcijan. Wkrótce jednak wkroczyło państwo, tworząc w latach 70. XIX wieku sieć szkół żeńskich, najpierw na poziomie podstawowym, później także ponadpodstawowym (kdtdjogakkÓ). Programy tych szkół służyły przygotowaniu dziewcząt do roli matki i żony i wprowadzeniu nowoczesnych koncepcji dotyczących życia rodzinnego, odżywiania, wychowania dzieci itp. Określono tym samym wyraźnie miejsce i rolę kobiet w społeczeństwie, czyniąc zewnętrzny świat męski światem dla kobiety niedostępnym, ale jednocześnie obdarzając zamkniętą w' domu kobietę statusem społecznym wynikającym z zaprzęgnięcia jej do sterow-anego przez instytucje państwowe zadania — stworzenia nowego Japończyka.³⁰

Do ugruntowania w społeczeństwie japońskim nowych koncepcji dotyczących małżeństwa i życia rodzinnego wykorzystana została także rodzina cesarska/⁶ Nowy model władzy cesarskiej stworzony w okresie Meiji obejmował, między innymi, nowe formy życia rodzinnego, które miały pokazać światu określającemu kryteria cywilizacji i barbarzyństwa, że Japonia jest dostatecznie cywilizowana i zasługuje na szacunek. W ten sposób problematyka rodziny i wzorów życia rodzinnego wypisuje się w szerszy kontekst poszukiwania przez Japonię akceptacji i szacunku ze strony świata zachodniego, do którego dołączyła po blisko trzech wiekach izolacji.

³⁵ Należy tu dodać, że status sengyóshuju (dosłownie: profesjonalnej żony, czyli kobiety realizującej ideał rydsai kembo) został przez większość Japonek osiągnięty dopiero w warunkach gospodarczej prosperity Japonii lat 60. XX w.

³⁶    „Restrukturyzacja rodziny cesarskiej, razem z pojedynczym i stałym węzłem małżeńskim pomiędzy cesarzem i cesarzową (lub następcą tronu i jego żoną), uświęconym ślubem dokonanym w obrządku sinto, może być w pełni doceniona jedynie w odniesieniu do nowego, oficjalnego podkreślania świętości instytucji małżeństwa, darującego się od lat 90. XIX wieku”. Zob.: Takashi Fujitani, Splendid Monarchy. Power and Pageantry in Modem japan, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London 1998, s. 187.