str 16

116 Japonia okresu Meiji

ruchomymi ściankami shójir 'Dojoma pan domu mógł zapraszać swoich gości bez wprowadzania zamieszania w przestrzeń rodzinną. Koncepcjajozra jako kjakuma (czyli pokoju dla gości) związana jest z tym, że urzędy japońskie od lat 70. XIX w. zaczęły używać stołów, biurek, krzeseł i uniformów/garniturów. W ten sposób rozpowszechnił się pogląd, że praca klasy średniej to praca wykonywana w „zachodnim” wnętrzu.

Pierwszym prywatnym domem w zachodnim stylu {jókan), był prawdopodobnie dom zbudowany przez dawnego daimjó, Kurodę Nagahiro w Akasace w Tokio w 1874 roku. Był piętrowy, na biało otynkowany posiadał okna typu „double-hung”, czyli składające sie z dolnej i górnej części, otwierane przez przesunięcie jednej z nich. Dom ten był używany na formalne przyjęcia, w styczniu 1875 roku gościł w nim cesarz Meiji. Nikt jednak z rodziny Kuroda nie miał zamiaru tam mieszkać. Budynek połączony był wewnętrznym kor war z em z przylegającym doń typowym, japońskim domem, który służył do mieszkania. ’¹

W domach „rekinów' przemysłowych” drugiej połowy okresu Meiji, którzy budowali okazałe siedziby, mające pełnić funkcję reprezentacyjną, rolę joma spełniał cały parter, podczas gdy życie rodzinne koncentrowało się na piętrze. Dobrym przykładem takiego domu mieszkalnego jest Fttrukawa mansbon, budynek zaprojektowany przez brytyjskiego architekta Josiaha Condera, ojca nowoczesnej japońskiej architektury/" Budynek jest w stylu angielskim, na zewmątrz wygląda więc absolutnie europejsko, okna wychodzą na „angielski” ogród różany. Wewmątrz budynku parter - służący do „oficjalnego” życia - jest cały w^T stylu zachodnim, wnętrza wysokie, umeblowane eleganckimi meblami. Rzuca się w oczy wysokość stołu i krzeseł w jadalni — dopasow^rana najwyraźniej do niskiego wzrostu Japończyków owych czasów. Po wejściu na piętro, które służyło jako teren prywatnego życia rodziny, ukazuje się oczom zwiedzającego cały szereg pokoików o podłodze z tatami^JJ>, ulokowanych wzdłuż korytarza, którego okna wychodzą na różany ogród.

Pod koniec XIX wieku zaczął wchodzić w użycie w japońskim domu sprzęt, który przyczynił się chyba najbardziej do zmiany wzoru życia rodzinnego. Był to stół, jeden wspólny stół dla wszystkich członków' rodziny, którzy mogli się przy nim gromadzić w' czasie posiłków'. Stół, jaki znamy w Europie, był dla Japończyków' epoki Edo czymś egzotycznym, co nie znaczy, że zupełnie nieznanym, bo jak wspomniałam wcześniej, jego chińska wersja nazywana była shippokudai. W epoce Meiji ochrzczony nową nazw-ą

³⁰    Przykładem takiego domostwa jest istniejący do dzisiaj tzw. Yamamoto tei w Shibamata (dzielnica Katsushika w Tokio), oryginalnie dom rodziny Yamamoto, zbudowany w 15. roku Taishó.

³¹    Zob.: Jordan Sand, House and Home in Modem Japan, op.cit., s. 41.

'² Willa rodu Furukawa (Kyu Furukawa mansbon) w Tokio.

■■    Tatami to sztywne, grube mat)', tradycyjnie wykonane ze słomy ryżowej (gruba na 40 cm warstwa sło

my ryżowej zostaje ściśnięta do grubości 5 cm), pokryte na wierzchu warstwą sitowia i obramowane taśmą bawełnianą. Wielkość maty tatami odpowiada obecnie jednemu z czterech standardów' - kyoma (95, 5x191x5, 5 cm), chukyoma (91x182x5, 5 cm), edoma (88x176x5, 5 cm) i danchima (85x170x5 cm).