str 1 (5)

102

B. Malir

zobowiązanie społeczne: gdy danie było wystawione przez jakiś czas i duch nasycił się już nitn d

wo, resztę, choć po tym duchowym spożyciu może ona wydawać się gorsza dła zwykłej konsuią dąje się przyjacielowi lub żyjącemu powinowatemu, który później odpłaca się podobnym podarunS Nie mogę sobie przypomnieć ani jednego aktu natury religijnej, który by ubocznie nie miał rówif takiej społecznej strony, w mniejszym lub większym stopniu związanej z główną religijną funkcja rzędu. Główne jej znaczenie polega na tym, że akt ten, będący obowiązkiem religijnym, czyni onar nież obowiązkiem społecznym.

Mógłbym dalej ciągnąć ten przegląd różnych faz życia plemiennego i omawiać szerzej prawną ₈(SS nę stosunków rodzinnych, powyżej już zobrazowanych; mógłbym także zająć się kwestią wzajemna w przedsięwzięciach na większą skalę itd. Lecz i obecnie stało się już chyba jasne, że szczególe^ przykłady, poprzednio przytoczone, nie są czymś wyjątkowym i odosobnionym, lecz są przykładam¹ reprezentatywnymi dla tego, co występuje w każdej dziedzinie życia tubylców.

H

Wzajemność jako podstawa struktury społecznej

Zmieńmy teraz całą naszą dotychczasową perspektywę i spójrzmy na sprawy z socjologicznego punktu widzenia. Jeśli - zamiast dokonywać przeglądu różnych rodzajów czynności - weźmiemy pod uwagę kolejno poszczególne cechy ustroju plemiennego, łatwo będzie wykazać, że cala struktura społeczeństwa trobriandzkiego opiera się na zasadzie stanu prawnego. Przez to rozumiem, że roszczenia wodza w stosunku do poddanych, męża w stosunku do żony, rodziców względem dzieci i vice versa są egzekwowane nie dowolnie i jednostronnie, lecz zgodnie z określonymi regułami i że uszeregowane są one w łańcuch wzajemnych usług.

Nawet wódz, którego stanowisko jest dziedziczne, oparte na wysoce zaszczytnych tradycjach mitob gicznych, otoczone pólreligijną czcią, wyniesione ponad inne iście książęcym rytuałem dystansu, uniżę; nia i surowych tabu; wódz, który skupia wiele władzy, bogactwa i możliwości wykonawczych, musi stoso-: wać się do określonych norm i krępowany jest więzami prawa. Gdy chce ogłosić wojnę, zorganizować ekspedycję lub urządzić świąteczną uroczystość, musi wystąpić z formalnym wezwaniem, publicznie ogłosić swoją wolę, naradzić się ze starszyzną, przyjąć zgodnie z ceremoniałem daninę, usługi i pomoc swoich poddanych i wreszcie wynagrodzić je zgodnie z określonym cennikiem Wystarczy poza tym przypomnieć tu o tym, co zostało powiedziane poprzednio o wzajemnych prawach i obowiązkach, wynikających z małżeństwa, stosunków pomiędzy mężem i żoną, i pomiędzy powinowatymi. Całemu łowi na totemiczne klany, lokalne podklany i społeczności wiejskie właściwy jest system wzajemnych usług i obowiązków, w ramach którego między grupami tymi rozgrywa sięmieustanne do ut des

Jeśli chodzi o prawny charakter stosunków społecznych, to najbardziej godne uwagi jest, być może, to, że wzajemność, zasada do ut des panuje niepodzielnie także w obrębie klanu, a nawet w grupie najbliższych krewnych. Jakeśmy to już widzieli, związki pomiędzy wujem i siostrzeńcami, pomiędzy rodzonymi braćmi, a nawet najmniej egoistyczny ze wszystkich stosunek pomiędzy bratem i siostrą-

' Por. opis uroczystości milamala, święta dorocznego, powrotu duchów zmarłych w: Balomo: The Spirits offa Dead in the Trobriand Islands, „Journal of the Royal Anthropological Institute” 1916, t. 46. Ofiary p°kariri| o które tu chodzi, opisane są na s. 378.

inni innym Kątem widzenia, ror. trzy artykuły opublikowane w „Psyche”: The Tsycnoiogy oj    ---- ,

Lions of Kinship in Primitiue Socicties, 1923, t. 4; Psychoanalysis and Anthropology, 1924, t. 4; Complejca Mytli in Moiher Right, 1925, t. 5, gdzie opisane zostały różne strony psychologii pici oraz podstawowe k°^n<^| i zwyczaje dotyczące pokrewieństwa i powinowactwa. Dwa ostatnie artykuły ukazały się równocześnie z wy| niem niniejszej pracy w mojej książce Sex and Repression in Sarage Society, London 1927.

^r> Muszę tu raz jeszcze powołać się na moje inne prace, gdzie kwestie te były opracowane szczegółowo, chpg pod innym kątem widzenia. Por. trzy artykuły opublikowane w „Psyche": The Psychology of Sex and the Foum