str 102 103 (3)

Wiele opowiadań o siedmiu mędrcach, którzy radami swymi pomogli obronić się młodzieńcowi od niesłusznych oskarżeń wiarołomnej królowej, krąży do dziś w naszej literaturze ludowej.

7.    Kopciuszek — niesłychanie popularna bajka znana na świecie z ponad 700 wariantów, od dawna intrygowała uczonych, którzy podjęli badania nad jej początkami i pochodzeniem. Po żmudnych dociekaniach okazało się, iż część motywów, np. próba pantofelka, wywodzi się aż z Egiptu, część zaś wiąże się z mitologią grecką.

8.    Król i opat — przybyli z bliskiego Wschodu. Jest to osnuta na pomyśle zgadywania zagadek zabawna opowieść o królu, który żąda od bogatego opata, by dowiódł, że klasztor jego zasługuje na istnienie i pomoc, odpowiadając na trzy pytania w rodzaju „co ja myślę?” Zrozpaczonego opata wybawia z kłopotu mądry prostaczek, pasterz lub braciszek, który przebrawszy się W strój pryncypała, staje przed królem i odpowiada na jego pytania w sposób niezwykle przemyślny, każąc sprawdzić królowi swoje odpowiedzi niemożliwe do sprawdzenia lub konstruując je tak, iż racji ich nie można zaprzeczyć. Humoreska ta, zanotowana po raz pierwszy w IX w. przez najstarszego historyka arabskiego Ibn-Abdul-Hakama, w środowisku żydowskim gdzieś na Bliskim Wschodzie, przedostała się do nas w latach wypraw krzyżowych, a więc w XIII w., i rozeszła po Europie, gdzie dając swoim schematem szerokie pole do popisu pomysłowości kolejnych jej narratorów weszła do tradycji literackiej i ustnej. W naszych bajkach ludowych bohaterami jej są król, ksiądz, owczarz, cesarz, kucharz itp. W wersji znalezionej na Śląsku, jedna z zagadek pyta o odległość pomiędzy szczęściem a nieszczęściem.

9.    Alibaba i czterdziestu rozbójników — przywędrowali z krajów arabskich. Źródłem tej rozpowszechnionej w polskiej literaturze ludowej bajki jest zbiór Tysiąca nocy i jednej, który rozszedł się po Europie dzięki przekładowi francuskiemu A. Gallanda, z początków XVIII w. Oparte na nim polskie tłumaczenie arabskich bajek ukazało się w Warszawie w latach 1768—74.

10. Dary wiatru północnego — magiczne przedmioty lub zwierzęta o nadzwyczajnych możliwościach przywiane zostały z Azji. Bohaterowie obdarzeni przez los i różne tajemne istoty takimi przedmiotami, jak kije samobije, czapki niewidki i samonakrywające się stoły, znani byli już w Indiach w VI w. W polskiej literaturze ludowej bajki te cieszą się ogromną popularnością, o czym świadczy ponad 30 wariantów zapisanych w terenie. Opracowanie literackie dał W. Sieroszewski w bajce pt. Dary wiatru północnego (1910).

1.    Lampa Alladyna.

2.    Pantofelek Kopciuszka.

3.    Łoże Madejowe.

4.    Kogut Twardowskiego.

5.    Jabłko Adama.

Wedle ludowego mniemania Adamowi utkwił w gardle kawałek rajskiego jabłka, owego zakazanego owocu, i stąd wszyscy mężczyźni mają wydatne grdyki.

6.    Domek z pierników — Baby-Jagi.

7.    Buty — kota w butach.

8.    Czerwona czapeczka — Czerwonego Kapturaka.

9.    Zaczarowane zwierciadło — złej królowej.

U nas zwierciadło takie miał także Twardowski. Jak informowała prasa („Przyjaciel Ludu” R. I z 2 lipca 1834 r.), zwierciadło to znajdowało się w W^Tągrowcu, a napis na jego ramie głosił: „W tym zwierciadle Twardowski pokazywał czary, Bogu jednak należne oddawał ofiary.” Czarodziejskie zwierciadło posiadała — jak wiadomo — zła królowa, macocha królewny Śnieżki.

10. Sezam — bajeczny skarbiec, którego wrota roz-stępowały się na zawołanie: „Sezamie, otwórz się ” — należał do rozbójników i Alibaby.

103