Zarys teorii literatury9

r/

pflH$tft\vla)t)c pocR^t howe ciupy domyilnoici oyidnilm k(irtt'V4 cię nic cli »pn * w• «dz.*t• i /cczy • l<» iiilititic/iic) point yj

Ten typ kompozyt jl, który nic klud/ic nacisku iu iyK,^iiryiiy</nir prw»u /eguna *piilnio4^ Kwii|/liiSw p« .między pi (szczególnymi clcnirniumi | który nic eksponuje knntiiriSw U i irnpt »zy« y jnycl i nilnki, ,i < zuscin >mk |c unclrra, nuiiywui' bęil/inny kotnpQxycJi| niwtin .i Kom-poiyc[ii otwarta cdobyln dominującit pi i/yc|t w tukich okrcsuch lit< rackich l«k iutrok, rumiintyy.tn, pewne pr;jd y w literaturze współczesnej. |;■ l. > > przysiady realizujące jej RitKuily nuiżir.i wymienić: lirykę Iwrokowii, n« nuntyczmi powieść poetycką, niektóre odmiany powieści w»pi^,»k /cenej (np, te, które opieraJą »ię na monologu wewnętrznym).

Kompozycja zamknięta i kompozycja otwarta wzajem nu siebie od iliinlywujii w toku procesu h ist < iryt/.m ditcrnclcicg«». Pierwsza djzy do wypracowania form ściśle wyodręl>niimych, poniekąd sztywnych, dru « kwestionuje te formy, stara się wypracować inne, hardziej elastyczne. Tuki wkiitnic polemiczny charakter w stosunku do kompozyc ji zamienię lej miała kompozycja otwarta w dwu swoich najhardziej radykalnych realizacjach: tzw. kompozycji sternowskiej (od nazwiska I-. Sterne a, osiemnastowiecznego powieściopisarza nngiclikicgo, autora 1‘otlrói.y uHtymenta/n*J i Trisirawa Skandy) i w poemacie dygresyjnym. 1 w jednym,

I w drugim wypadku mamy do czynienia ze Świadomym zaprzeczeniem konwencji kompozycji zamkniętej: w pierwszym dopiero rodzącej się konwencji powieści, w drugim ■—• najhardziej tradycyjnej i uachc-matyz.owane j konwencji epiki poetyckiej.

'l*ak kompozycja zamknięta, jak i otwarta są określone przez sytuacje historycznoliterackie, w których się kształtują, m.in. przez «»1><.wiązująca w danym okresie koncepcję roli pisarza i roli czytelnika. Na przykład w poemacie dygresyjnym szczególnie silne podkreślanie otwartości kompozycji wynikali* z ówczesnego rozumienia roli poety, którego nic ograniczają żadne schematy i konwencje (w tym wypadku konwencje narracji epickiej), który ma prawo igrać tymi konwencjami, swi>l»«»dnic przechodzić od tematu do tematu, wliczać w temat zasadniczy najróżniejsze dygresje itp.

Podobny wpływ na typ kompozycji wywiera obowiązująca koncepcja roli czytelnik a 7W wypadku kompozycji zamkniętej ma «»n przed •;« *hą układ pełnym wypełniony elementami o określonych stosunkach wzajemnych, jego rola jest więc raczej bierna, musi on tylko p«>znnć charakter