0000050 3

98 Rehabilitacja kardiologiczna

znane u nas, natomiast wybiórcza gimnastyka oddechowa oparta o patologię oddychania jest metodą stosunkowo mało znaną, choć jest ona niezbędna w leczeniu chorób płuc i po zabiegach torakochirurgicznych.

Wskazania do rehabilitacji oddechowej i sposób jej przeprowadzania

Zasadniczymi wskazaniami są:

1. Zapalenia oskrzeli, zespół ABE (asthma, bronchitis, emphysema) i wikłająca te stany rozedma.

2. Rozstrzenie oskrzelowe.

3. Zapalenie wysiękowe opłucnej.

4. Zabiegi torakochirurgiczne.

1. Przewlekłe zapalenie oskrzeli, zespół ABE, rozedma płuc. Współzależność patogenetyczna zapalenia oskrzeli, zespołu ABE i rozedmy płuc uzasadnia ujęcie tych stanów chorobowych w jednej grupie. Według danych piśmiennictwa ostatnich lat częstość zachorowań na przewlekłe zapalenie oskrzeli stale wzrasta. W Polsce wśród leczonych ambulatoryjnie chorych około 30% zgłasza się z objawami nieżytu górnych dróg oddechowych, a u połowy tych chorych stwierdza się objawy nieżytu oskrzeli. W innych krajach, zwłaszcza zachodnio-europejskich (szczególnie w Anglii), częste występowanie zapaleń oskrzeli wpływa w dużym stopniu na zwiększenie liczby zgonów w następstwie powikłań tego schorzenia.

Długotrwały przebieg zapalenia oskrzeli z okresowo występującymi zaostrzeniami oraz ciężkie uszkodzenia anatomiczne oraz czynnościowe układu oddechowego i narządu krążenia, doprowadzające do niewydolności krążeniowo--oddechowej, sprawiają, że przewlekły nieżyt oskrzeli ma cechy choroby społecznej.

Jedną z najważniejszych przyczyn wywołujących przewlekłe zapalenie oskrzeli jest zanieczyszczenie powietrza, zależne od uprzemysłowienia, rozwoju motoryzacji i urbanizacji. Dużą rolę odgrywają również czynniki klimatyczne i zakaźne.

Przewlekły nieżyt oskrzeli charakteryzuje się okresowymi zaostrzeniami w okresie wiosennym i jesiennym. Rozwój zmian anatomicznych w przebiegu tego schorzenia związany z zaburzeniami wydzielniczymi błony śluzowej oskrzeli, ich skurczem i zakażeniem prowadzi powoli do rozedmy, a niekiedy dychawicy i rozstrzeni. Występowanie tych objawów obok siebie stało się przyczyną wyodrębnienia zespołu ABE (asthma, bronchitis, emphysema).

W zespole ABE dodatkowym czynnikiem patogenetycznym jest kaszel. Powoduje on wzrost ciśnienia wewnątrzpłucnego, który zwalnia krążenie małe, doprowadzając przez anemizację do niszczenia struktury elastycznej płuc. Jednocześnie dochodzi do zwężenia łożyska naczyniowego i wzrostu oporów w krążeniu małym. W ten sposób powstaje rozedma obturacyjna, a następnie zespół przewlekłego serca płucnego.

W początkowych okresach przewlekłego nieżytu oskrzeli jedynym objawem nieżytu może być kaszel. Rozwój choroby powoduje zaburzenia w drożności oskrzeli wskutek stanu zapalnego błony śluzowej, zalegania wydzieliny i skurczu oskrzeli.

Często możemy zaobserwować, że kaszel nie jest połączony z wykrztuszaniem wydzieliny, która zalega w świetle oskrzeli. Kaszel taki jest nieskuteczny i szkodliwy, przyczyniając się do rozwoju rozedmy, a następnie cor pulmo-nale chronicum.

W przewlekłym zapaleniu oskrzeli stosowanych jest szereg leków, jak: antybiotyki, zarówno ogólnie, jak i dooskrzelowo, inhalacje, leki ułatwiające wykrztuszanie— w lecznictwie zamkniętym (w szpitalu lub sanatorium), uzdrowiskowym i domowym.

Nie zawsze jednak metody te są wystarczające do uzyskania dobrego efektu. W przypadkach, w których zalega większa ilość wydzieliny, bardzo dobre efekty daje stosowanie tzw. drenażu ułożeniowego.

Drenaż ułożeniowy polega na zastosowaniu u chorego ułożenia w pozycji Trendelenburga (pod kątem około 40°) na bokach, na wznak i na brzuchu przy jednoczesnym wydłużonym wydechu lub przerywanym wydechu, oklepywaniu klatki piersiowej, jej wstrząsaniu. Ułatwia to znacznie odpływ wydzieliny pod wpływem siły ciężkości z mniejszych do większych oskrzeli, a następnie do tchawicy.

Niekiedy mimo drenażu ułożeniowego nie udaje się uzyskać zamierzonego efektu. Związane jest to zwykle z obecnością gęstej wydzieliny, która zaczopowuje mniejsze oskrzela lub jest mocno przytwierdzona do ich ściany. W tych przypadkach przed drenażem celowe jest zastosowanie środków rozrzedzających wydzielinę (inhalacje alkaliczne z 3°/» roztworu Natrium bicarbonicum, preparat Alevaire, leki wy-krztuśne z dodatkiem Natrium bicarbonicum i efedryną, wlewki dooskrzelowe z izo-tonicznego roztworu NaCl), a także podawanie środków rozszerzających oskrzela (eufilina, inhalacje z izolewiny, browonu, alupentu) zwłaszcza, jeżeli nieżytowi oskrzeli towarzyszy ich skurcz.

Ryc. 7. Łóżko do drenażu ułożeniowego. Pozycja Trendelenburga ułatwia odpływ wydzieliny z oskrzeli, zwłaszcza z dolnych płatów płuc. Zmiana z pozycji poziomej naprzemiennie na pozycję Trendelenburga i odwrotnie — na pozycję z głową ułożoną wyżej niż reszta ciała zwiększa zakres ruchów przepony przy oddychaniu.

Również pogłębione oddychanie przeponą sprzyja usuwaniu wydzieliny, zwłaszcza z oskrzeli umiejscowionych w dolnych płatach płuc (gdzie zaleganie występuje najczęściej).

Do drenażu ułożeniowego najlepiej nadaje się specjalne łóżko, można jednak wykorzystać również w tym celu kozetkę lub zwykłe łóżko odpowiednio nachylone (ryc. 7).