0000060(4)

lędźwiowe wykazuje płyn bardziej lub mniej krwawy — od krwistego poczynając, a kończąc na ciemnobursztynowym — wypływający pod zwiększonym ciśnieniem. Aby przekonać się, iż płyn jest skrwawiony nie sztucznie na skutek uszkodzenia naczyń żylnych podczas nakłucia, lecz z powodu krwotoku, należy pobierać płyn kolejno do 2—3 probówek. W razie krwotoku pod pajęczy nówkowego barwa krwawa płynu pozostaje we wszystkich probówkach jednakowa; w razie natomiast skrwawienia sztucznego płyn w każdej następnej probówce przejaśnia się. Można również dla orientacji upuścić kilka kropel płynu mózgowo-rdzeniowego na prześcieradło, wówczas w razie naturalnie skrawionego płynu powstają wokół pierwszej plamy czerwonej koncentryczne koła coraz jaśniejszych, zażółconych plam. Płyn skrawiony nie sztucznie i pozostawiony w probówce na czas pewien nie krzepnie, krwinki czerwone osadzają się na dnie probówki, a płyn nad osadem jest bardziej lub mniej zażół-cony (ksantochromiczny); to samo dzieje się po odwirowaniu płynu, przy czym w osadzie pod mikroskopem stwierdzamy często, iż krwinki czerwone są uszkodzone i wyługowane, nieraz z domieszką komórek żernych, czego nie ma w płynie skrwawionym przy nakłuciu. Z biegiem czasu, w miarę poprawy stanu chorego, płyn mózgowo-rdzeniowy coraz bardziej oczyszcza się, staje się więcej przejrzysty, żółty lub cytrynowy ksantochromiczny). Wyrazem odczynu na przedostanie się krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego jest niejednokrotnie stwierdzana pleocytoza jedno- i wiclojądrzasta oraz zwiększona zawartość białka. Jako wyraz podrażnienia opon występuje też podniesienie ciepłoty. Niekiedy zjawia się cukromocz i białkomocz, nieraz z wałeczkami szklistymi. Należy pamiętać o tym, iż w płynie ksantochromicznym dodatni odczyn Bordet--Wassermanna może być nieswoisty. Zaburzenia świadomości mogą utrzymywać się przez czas krótszy lub dłuższy. Nierzadko już w okresie wyleczenia występuje niepokój psychiczny, drażliwość, a niekiedy rozwija się zespół psychotyczny Korsakowa, polegający na dezorientacji, zaburzeniach pamięci, zwłaszcza co do świeżych faktów oraz na występowaniu konfabulacji, tj. fantazjowaniu, zmyślaniu zdarzeń i faktów' nic mających miejsca, które wypełniają jednak choremu jego luki pamięciowe.

Nie zawsze przebieg krwotoku podpajęczynówkowego bywa tak burzliwy. Nieraz krew z pękniętego tętniaka (z wytworzonym w nim skrzepem) sączy się powoli w niewielkiej ilości; wówczas bóle głowy nie są zbyt silne, a objawy oponowe są ledwo zaznaczone. Sam spostrzegałem chorych, którzy przyszli do izby przyjęć szpitala, uskarżając się jedynie na bóle korzonkowe kulszowe, naprowadzające niedoświadczonego młodego lekarza na błędne rozpoznanie zapalenia korzonków lęd/wiowo--krzyżowych, podczas gdy zachodził krwotok podpajęczynńwkowy. Krwotoki podpajęczynówkowe występować mogą nie tylko na tle tętniaków. Zdarzają się nadto u osób z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą tętnic

461