Systemy polityczne współczesnego świata
masowe. Deklarowały one, że reprezentują „wszystkich obywateli”. W krajach afrykańskich miały one z reguły federacyjną strukturę, która obejmowała szereg afiliowanych stowarzyszeń. Początkowo cele organizacji typu „kongresowego” były dość zróżnicowane, choć zdecydowana większość nie prezentowała hasła pełnej niepodległości. W koloniach brytyjskich partie ograniczały się z reguły do żądania wprowadzenia mniej lub bardziej rozwiniętych form rządów autonomicznych, zaś w koloniach francuskich - forsowały hasła dotyczące równości praw politycznych i społecznych. Przykładami organizacji typu „kongresowego” były Narodowa Rada Nigerii i Kamerunu (NCNC), stworzona w 1944 r., Związek na rzecz Demokratycznej Afryki (RDA), partia stworzona w 1946 r. i funkcjonująca na terenach Francuskiej Afryki, Zjednoczona Konwencja Złotego Wybrzeża (United Gold Coast Comention - UGCC), zawiązana w 1947 r., oraz Północnorodezyjski Kongres Afrykański (NRAC), który powstał w 1948 r. Można te partie określić mianem - co wydaje się bliższe tradycji europejskiej - frontów narodowych. Sekretarz generalny RDA Gabriel d’Arboussier stwierdził, iż jest to „szeroka organizacja polityczna, w ramach której istnieją różnego rodzaju ideologie; otwarta dla różnorodnych grup narodowych, ludzi o różnym statusie społecznym, mieszkańców różnych Terytoriów, którym przyświeca jeden ostateczny cel”. Wypowiedź tego polityka prezentuje W. Tardoff w swej książce pt. Government and Politics in Africa z 1997 r. Wiele spośród organizacji typu „kongresowego” dość szybko przestało istnieć, a z niektórych wyłoniły się partie polityczne o cechach typowych dla organizacji typu masowego. Np. w 1949 r. z UGCC wyłoniła się organizacja o dość radykalnym obliczu, na czele której stanął Kwame Nkrumah. W ten sposób powstała partia masowa o wyraźnie nacjonalistycznym i antykoloniałnym obliczu: Partia Konwencji Ludowej (Comention People’s Party - CPP), która zwyciężyła w pierwszych po uzyskaniu niepodległości wyborach w 1957 r. Z kolei proces erozji i decentralizacji struktury RDA spowodował pojawienie się szeregu odrębnych, „terytorialnych” partii o masowym charakterze, w tym m.in. Demokratycznej Partii Wybrzeża Kości Słoniowej (Parti Democratique de Cote d’lvoire - PDCI). Partia ta stała się jednym z głównych narzędzi w ręku Houphouet Boigny, który stworzył przy jej pomocy reżim autorytarny (1960-1993). Partia przeżyła swego założyciela i piastuna, kontynuując po 1993 r. tradycję rządów autorytarnych, przy zachowaniu pozorów demokratyczności.
W krajach azjatyckich również powstało szereg partii o charakterze masowym, które kierowały procesem uzyskania niepodległości, a potem niejednokrotnie przejmowały na długie lata odpowiedzialność za sprawowanie rządów. W Indiach do 1989 r. status partii predominującej miał Indyjski Kongres Narodowy (Indian National Con-gress), w Bangladeszu jako pierwsza model partii masowej przyjęła Liga Ludowa (Ąwa-
100