0260

Systemy polityczne współczesnego świata

oznacza, że władza parlamentarna jest rozdzielona pomiędzy dwie izby dysponujące równymi kompetencjami; asymetryczny sprowadza się do faktycznej koncentracji władzy ustawodawczej w izbie niższej. Silny bikameralizm charakteryzuje głównie państwa federalne (Szwajcarię, Niemcy, Belgię po 1980 r., a poza Europą USA i Australię). Wyjątkiem jest Austria, gdzie władza koncentruje się w izbie niższej, oraz Włochy, w których bikameralizm silny (zwany też doskonałym) występuje w ramach unitarnej struktury państwa. Słaby bikameralizm występuje z kolei np. we Francji i Holandii. Polega on na tym, że obie izby uczestniczą wprawdzie na równych prawach w procesie legislacyjnym, ale decydujący glos w inicjowaniu w projektów ustaw lub ocenie projektów rządowych należy do izby niższej. Skrajnym przykładem bika-meralizmu asymetrycznego jest Wielka Brytania, w której Izba Lordów - choć trudno byłoby orzec, że jest całkowicie pozbawiona znaczenia politycznego - nie uczestniczy na równych prawach z Izbą Gmin w procesie ustawodawczym.

Wielokrotnie cytowany już Arend Lijphart wyróżnia w swej ostatniej książce trzy kryteria podziału bikameralizmu na słaby i silny: formalne uprawnienia obu izb w procesie ustawodawczym, sposób wyboru izby wyższej oraz poziom dysproporcjonal-ności reprezentacji w izbie wyższej. Bikameralizm silny oznacza głównie to, że do wejścia w życie ustawy konieczna jest zgoda izby niższej i wyższej. Oznacza to bądź całkowite zrównanie obu izb w procesie stanowienia prawa (brak zgody uniemożliwia wejście ustawy w życie, jak dzieje się to w USA czy w Szwajcarii), bądź wyposażenie izby wyższej w prawo weta, z możliwością przegłosowania go przez izbę niższą (Belgia, Polska) lub bez niej (Holandia), bądź wspólne obrady obu izb mające na celu znalezienie zadawalającego rozwiązania (Indie, Wenezuela), bądź wreszcie powoływanie wspólnych komisji mediacyjnych (Niemcy, Republika Południowej Afryki). Silny bikameralizm wiąże się też, zdaniem A. Lijpharta, z poziomem demokratycznej legitymacji, jakim cieszy się izba wyższa. Gdy pochodzi ona z powszechnych wyborów, jej pozycja polityczna zbliża się do pozycji izby niższej. Trzecim wyznacznikiem silnego bikameralizmu, charakterystycznym wyłącznie dla państw federalnych, wedle A. Lijpharta jest wysoki stopień proporcjonalności reprezentacji państw - członków federacji w izbie wyższej. Pierwsze dwa kryteria służą, zdaniem autora, do wyodrębnienia bikameralizmu symetrycznego (zrównane uprawnienia i poziom legitymizacji obu izb). Na podstawie trzeciego wyróżnia on parlamenty dwuizbowe przystające (congruent) i nieprzystające (incongruent). Stosując wszystkie kryteria łącznie, A. Lijphart wyróżnił cztery rodzaje bikameralizmu, wymieniając dwuizbowość silną, średnio silną, średnio słabą i słabą. Do kategorii pierwszej zaliczył Belgię, Włochy, Japonię i Holandię, do drugiej - Kanadę, Francję, Hiszpanię, Wenezuelę

256