0268

Systemy polityczne współczesnego świata

Niezależnie jednak od modelu konstytucyjnego parlamentu pozostaje on nadal jedną z głównych aren ścierania się interesów reprezentowanych przez partie polityczne. Owa gra interesów dotyczy zarówno relacji pomiędzy partią (koalicją) rządzącą a opozycją, jak i stosunków zachodzących wewnątrz koalicji rządzących bądź opozycyjnych. W modelu westminsterskim na czoło wysuwa się płaszczyzna pierwsza (większość rządowa przeciwko opozycji), w modelu konsensualnym natomiast istotniejsze znaczenie mają działania prowadzące do uformowania i utrzymania koalicji. W nieskonsolidowanych demokracjach, które opierają się na reżimie semipre-zydenckim, najważniejsze jest z kolei to, by w parlamencie ukształtowała się większość popierająca prezydenta; jeśli jej zabraknie, może dojść do eskalacji konfliktu między legislatywą a egzekutywą, grożącej powrotem rządów autorytarnych. Można więc stwierdzić, że decydującymi czynnikami, które określają wzajemną pozycję parlamentu i rządu, jest układ sił w parlamencie, obejmujący liczbę reprezentowanych w nim partii, dystans ideologiczny pomiędzy nimi oraz obecność (bądź nieobecność) partii izolowanych.

Biorąc to pod uwagę, wyróżniamy następujące warianty sytuacyjne:

1)    dominację jednopartyjnej większości, która wpływa na osłabienie pozycji parlamentu wobec egzekutywy (Wielka Brytania, Grecja, Portugalia po 1987 r., Hiszpania do 1993 r., Kanada, Australia do 1998 r., Nowa Zelandia do 1996 r., Wenezuela wiatach 1958-1994, Japonia);

2)    istnienie wielkiej koalicji, grupującej wszystkie bądź większość znaczących partii parlamentarnych (Holandia do schyłku lat 60., Szwajcaria, Austria do 1999 r., z wyjątkiem lat 1966-1986, Belgia po 1970 r., Finlandia, Chile po 1989 r.); w tym przypadku efekt jest zróżnicowany: Holandia i Finlandia posiadają parlamenty „transformatywne”, natomiast w Austrii, Szwajcarii, Belgii i Chile mamy do czynienia z legislatywami-arenami (używając terminologii N. Polsby'ego); czynnikami, które powodują owo zróżnicowanie, są liczba partii reprezentowanych w parlamencie (wysoka w Holandii, Finlandii, Szwajcarii, Belgii i Chile, niska w Austrii), liczba partii tworzących koalicję gabinetową (znaczna w Finlandii, Szwajcarii i do lat 70. w Holandii, niska w Belgii, Austrii i Chile) oraz poziom dyscypliny partyjnej (wysoki w Belgii i Austrii, niski w Holandii, Szwajcarii i Finlandii i Chile);

3)    koegzystencję praktyki formowania rządów przez jednopartyjną mniejszość parlamentarną z praktyką rządów koalicyjnych - mniejszościowych lub większościowych (Norwegia, Dania, Szwecja, Irlandia, Izrael);

264