0154

Systemy polityczne współczesnego świata

Demokratyczna (NDP). Jednak wyniki wyborów w 1993 r. otworzyły okres zmian mechanizmu systemu partyjnego, który przestał być prawie że klasycznym przykładem rywalizacji bipolarnej. W wyborach tych wielki sukces odniosła LPC, zaś konserwatyści ponieśli klęskę, wprowadzając do parlamentu jedynie dwóch reprezentantów. W parlamencie znalazło się w sumie pięć partii, a dwie spośród nich to ugrupowania nowe - Blok Quebeku (BQ) oraz Kanadyjska Partia Reform (RPC), ugrupowanie regionalne, reprezentujące „zachodnich Kanadyjczyków” i o nastawieniu anglofilskim. Uzyskały one odpowiednio status drugiej oraz trzeciej siły w parlamencie. Ukształtował się więc mechanizm parlamentarny wciąż przypominający rywalizację dwupartyjną, jednak w istocie rzeczy mieliśmy do czynienia z jedną partią dużą, dysponującą absolutną większością w parlamencie, oraz dwiema mniejszymi. Wartość indeksu efektywnej liczby partii wyniosła 2,3, co wciąż sugerowało dwupartyjny typ rywalizacji. Po wyborach w 1997 r. znów 5 partii politycznych znalazło się w parlamencie, a liberałowie ponownie zdobyli absolutną większość mandatów. Status drugiej siły parlamentarnej (60 mandatów) i oficjalnej opozycji uzyskała RPC. Znacznie jednak wzrosła wartość indeksu efektywnej liczby partii, osiągając rekordowy poziom 3,0. Oznacza to, że postępuje proces fragmentaryzacji parlamentu i stopniowo wyrównuje się siła partii w nich reprezentowanych. Z jednej strony mamy więc do czynienia z „umiarkowaną” (zwłaszcza po wyborach z 1997 r.) dominacją LPC, a z drugiej - z fragmentaryzacją opozycji. Mechanizm tego typu odbiega jednak od klasycznej rywalizacji dwupartyjnej i zaczyna przypominać układ wielo-partyjny z partią dominującą w warunkach dość znacznego poziomu polaryzacji. Jest to efektem tego, że znaczące partie opozycyjne - BQ oraz RPC - reprezentują dość skrajne opcje programowe, odpowiednio lewicową i prawicową. W dodatku te dwie partie przyczyniły się do polityzacji nowego wymiaru rywalizacji - podziału etno-regionałnego. W procesie formowania gabinetów uczestniczyły jedynie dwie partie, LPC oraz PCP. Po 1945 r. ci pierwsi stworzyli dwa razy więcej gabinetów niż konserwatyści. Wszystkie gabinety (21) były czysto jednopartyjne, a zdecydowana ich większość miała status większościowych (14).

Dwupartyjność w Stanach Zjednoczonych Ameryki Płn. wydaje się być zjawiskiem znacznie trwalszym niż w Kanadzie. Dwubiegunowość systemu partyjnego ujawniła się tuż po powstaniu tego państwa, a każdą z opcji politycznych reprezentowała zawsze jedna duża partia polityczna, która była w stanie kontrolować absolutną większość przynajmniej w Izbie reprezentantów. Dwupartyjność „amerykańska” różni się od „europejskiej” tym, że zdecydowanie mniejszą rolę w procesie jej instytucjonalizacji odegrał konflikt klasowy. W USA to partie polityczne zapoczątkowały proces

150