Systemy polityczne współczesnego świata
od czystej dwupartyjności. Funkcjonował wówczas system partyjny z partią predo-minującą (Partią Konserwatywną), co wykluczyło przez dłuższy okres zjawisko al-ternacji władzy. Powrót do władzy Partii Pracy po wyborach w 1997 r. przywrócił naruszoną równowagę w mechanizmie rywalizacji. Kolejny przykład odstępstwa od czystej dwupartyjności wiąże się ze zjawiskiem regionalizacji systemu partyjnego. Otóż poparcie dla dwóch dużych partii jest nierównomiernie geograficznie rozłożone. Partia Konserwatywna dominuje raczej na południu kraju, zaś Partia Pracy może liczyć przede wszystkim na elektorat skupiony w północnych hrabstwach. Można więc odnieść wrażenie, że w Wielkiej Brytanii funkcjonuje „przytłumiony” system dwuipółpartyjny. Na poziomie wyborczym dwa duże i jedno mniejsze ugrupowanie (Liberałowie) uzyskują poparcie elektoratu, ale na poziomie reprezentacji (parlamentarnym) układ dwupartyjny jest wciąż nie do ruszenia. „Uwolnienie” systemu partyjnego może nastąpić tylko w przypadku odejścia od większościowej ordynacji wyborczej i jednoczesnego otwarcia się jednej z dużych partii politycznych na współpracę z Liberałami.
Jeżeli chodzi o Europę kontynentalną (a także Irlandię i Islandię), to charakterystykę systemów partyjnych można oprzeć na przedstawieniu trzech modeli: „Beneluksu”, „śródziemnomorskiego” oraz „skandynawskiego". Modele te wskazują na charakterystyczne dla stylu rywalizacji politycznej powiązania międzypartyjne, zakres fragmentaryzacji systemu, uwzględniając dodatkowo wymiar przestrzenny rywalizacji i poziom polaryzacji wewnątrzsystemowej.
W modelu „Beneluksu”, jeżeli chodzi o mechanizm rywalizacji, z reguły funkcjonuje układ trójpołarny, co oznacza występowanie trzech opcji programowo-ide-ologicznych, reprezentowanych przynajmniej przez jedną większą partię polityczną. Reprezentantem opcji lewicowej są partie o tożsamości socjaldemokratycznej, zaś blok centrowy i centroprawicowy jest zdominowany odpowiednio przez ugrupowania liberalne i libertariarne oraz partie chadeckie. W modelu „Beneluksu” obserwujemy więc znaczny poziom fragmentaryzacji systemu partyjnego przy jednoczesnym zachowaniu relewancji politycznej przez ugrupowania usytuowane w różnych punktach przestrzeni programowej. Regułą stało się tworzenie gabinetów koalicyjnych, które mają status koalicji większościowych. Oznacza to, że żadne z ugrupowań nie zdobywa - na dłuższy okres - pozycji dominującej, co determinowane jest rozproszeniem poparcia wyborczego dla poszczególnych partii czy bloków. Dystans programowy między partiami ulega zmniejszeniu, gdyż zjawisko współpracy parlamentarnej między reprezentantami poszczególnych bloków staje się kluczem do tworzenia gabinetów koalicyjnych. Jeżeli chodzi o wymiar rywalizacji socjoekonomicznej (re-
184