0332

Systemy polityczne współczesnego świata

większości parlamentarnej kierowanej przez lidera jednej, dominującej partii, znacznie zawęża możliwość odgrywania przez prezydenta roli aktywnego podmiotu polityki i wymusza ewolucję w kierunku klasycznego parlamentaryzmu.

Ewolucja taka znajduje potwierdzenie również w całkowicie odmiennym przypadku Finlandii. Choć, jak do niedawna podkreślano, wewnętrzna opozycyjność ekstremalnego, spolaryzowanego systemu partyjnego zmniejsza się, to jednak głębsze niż w pozostałych państwach skandynawskich różnice ideologiczne oraz mniej zakorzenione mechanizmy konsensualne utrudniały formowanie trwałych koalicji. W sytuacji „pata parlamentarnego” mogło przeto dojść do interwencji ze strony cieszącego się tradycyjnie wysokim autorytetem prezydenta. Przykładem niech będą tu wybory z roku 1987, w wyniku których żadna z partii nie uzyskała poparcia wystarczającego dla sformowania trwalej koalicji. Odchodząc od powszechnej w Skandynawii praktyki powoływania rządów mniejszościowych, M. Koivisto wezwał przywódców dwóch opozycyjnych wobec siebie partii, socjaldemokracji (SDP) i zwalczających ją konserwatystów (KOK), do zawiązania koalicji, która dysponowałaby przewagą głosów w parlamencie (109 na 200). To, jak podkreślano, „nieortodoksyjne rozwiązanie polityczne” wzmocniło autorytet prezydenta, zapoczątkowując proces przezwyciężania skutków frakcjonalizacji fińskiego systemu partyjnego.

Sytuacja w Finlandii ulega jednak widocznej zmianie, której efektem staje się relatywne osłabienie roli prezydenta jako kreatora polityki. Przyczyniły się do tego czynniki różnego rodzaju. Jednym z nich jest transformacja zewnętrznego otoczenia systemu politycznego Finlandii (rozpad byłego ZSRR oraz integracja ze Wspólnotą Europejską). Zanik zagrożenia ze strony sąsiedniego supermocarstwa oraz wprzęgnięcie gabinetu fińskiego w tryby działania eurobiurokracji zmniejszają zapotrzebowanie na aktywność głowy państwa. Ten sam skutek wywołują czynniki wewnętrzne: obniżenie poziomu polaryzacji systemu partyjnego oraz zmiany instytucjonalne. Zarówno M. Koivisto, sprawujący swą funkcję w latach 1982-1994, jak i - w jeszcze większym stopniu - jego następca M. Ahtisaari, nie posiadali władzy ani charyzmy swoich poprzedników. Zgodna współpraca głównych fińskich partii politycznych przesuwa punkt ciężkości rządzenia (zwłaszcza w kwestiach polityki wewnętrznej) w stronę koalicyjnego gabinetu, kierowanego przez lidera najsilniejszej partii. Prezydent traci natomiast swą funkcję arbitra w sporach politycznych, których intensywność maleje. Od 1983 r. wszystkie fińskie koalicje są w stanie przetrwać całą kadencję. Równocześnie następuje redukcja faktycznych uprawnień głowy państwa, zwłaszcza w kwestii formowania gabinetu oraz rozwiązywania parlamentu, stanowiąca reakcję partii politycznych na „oświecony despotyzm” praktykowany przez U. Kekkonena.

328