0142

Systemy polityczne współczesnego świata

zacyjnej, a więc przez frakcje Afrykańskiej Unii Narodowej Tanzanii (TANU). Dominująca dziś CCM w prostej linii kontynuuje tradycję TANU, a zmiana nazwy nastąpiła w 1977 r. Panowało zresztą dość powszechne przekonanie, że Tanzania była jednym z nielicznych krajów Afryki w których obowiązywała relatywnie łagodna wersja jednopartyjnego państwa. W pierwszej połowie lat 90. obserwowaliśmy proces kształtowania się układu wielopartyjnego. Powstało wiele nowych partii politycznych, jednak żadnej z nich nie można określić mianem ogólnonarodowej. Są to w zasadzie partie regionalne, o bardzo hermetycznej bazie poparcia. Przykładem może być chociażby druga siła polityczna w Tanzanii, Zjednoczony Front Obywatelski (CUF), partia reprezentująca ludność Zanzibaru. W dodatku nie oferują one wyraźnej tożsamości programowej, czyniąc zasadniczym przedmiotem wystąpień krytykę istniejącego systemu politycznego. Partiom opozycyjnym chodzi przede wszystkim o wprowadzenie federalnego systemu organizacji władzy politycznej oraz proporcjonalnego systemu wyborczego. W Tanzanii obserwujemy bardzo ciekawe zjawisko. Oto ustawa o partiach z 1992 r. wyklucza m.in. możliwość rejestracji ugrupowania religijnego, etnicznego czy regionalnego, co ma gwarantować, że partie będą „narodowe”. Jest to pozostałość koncepcji programowej oferowanej przez TANU i jej lidera Juliusa Nyerere, że zasadniczą przeszkodą w tworzeniu narodu stają się segmen-talne sentymenty i interesy, reprezentowane przez partie polityczne. Jednak rywalizacja wielopartyjna w Tanzanii ujawniła silną obecność etniczności i religijności jako bazy dla politycznych lojalności czy podziałów. Partie opozycyjne nie mogą oficjalnie posługiwać się tego typu argumentami, jednak w istocie rzeczy mają one, jak wspominaliśmy, silną lokalną orientację, co przecież oznacza preferowanie pro-etnicznych nastawień wśród elektoratu. CCP, czyli partia władzy, również zaczyna wykorzystywać etniczne lojalności jako sposób wzmocnienia swej pozycji wyborczej. Podobnie jak np. w Ghanie, polityczne manipulowanie etnicznością, zwłaszcza przez partię rządzącą, może doprowadzić do naruszenia etnicznej równowagi w kraju.

Zimbabwe uzyskało niepodległość w 1980 r. Lata 80. to w zasadzie okres zmian o charakterze autorytarnym, a prezydentowi i liderowi ZANU Mugabe marzyło się wprowadzenie modelu państwa socjalistycznego, zasad marksizmu-łeninizmu oraz jednopartyjności. ZANU stopniowo wchłaniała istniejące partie polityczne, łącznie z jej głównym rywalem w walce o niepodległość, Afrykańską Unią Ludową Zimbabwe (ZAPU). Lata 90. to stopniowy proces „wymuszonej" demokratyzacji i otwarcia przestrzeni dla partii opozycyjnych. Jednak opozycja była wyjątkowo słaba i podzielona. W latach 1980-1995 zostały przeprowadzone cztery elekcje, których wyniki świadczą o stopniowym procesie przejmowania przez ZANU pozycji partii predomi-

138