0302

Systemy polityczne współczesnego świata

w przestrzeni politycznej wyróżniamy koalicje zdominowane przez lewicę, centrolewicowe, zbalansowane, centroprawicowe oraz zdominowane przez prawicę. Z uwagi na spójność programową wyróżniamy koalicje ideologicznie zbieżne (programowo zwarte), obejmujące partie o podobnych, przynajmniej w kwestiach zasadniczych, programach politycznych, oraz synkretyczne (ideologicznie rozbieżne), których spoiwem nie jest podobieństwo programów, lecz inny czynnik (np. wspólnota losów politycznych).

Niezależnie od tego, z jakim typem koalicji mamy do czynienia, sam fakt jej powstania oznacza osiągnięcie kompromisu między niezbieżnymi i konkurencyjnymi dążeniami poszczególnych partii politycznych. Każde ugrupowanie uczestniczące w koalicji stara się bowiem zmaksymalizować swój wpływ na politykę rządu. Konieczność zawarcia kompromisu wiąże się z ustępstwami czynionymi na rzecz partnerów, a niekiedy z rezygnacją z części własnych postulatów programowych. Dlatego też partie decydujące się na wejście do koalicji muszą określić na nowo wagę swych preferencji, zachowując swą ideologiczną tożsamość. Strategie koalicyjne są bowiem niczym innym, jak wypośrodkowaniem między oczekiwaniami wyborców oraz partnerów koalicyjnych; oczekiwaniami, które nie muszą być i najczęściej nie są zbieżne. Jest to jeden z dylematów, przed którymi codziennie stają uczestnicy koalicji. Dlatego też tak istotną rolę odgrywa liczba partnerów koalicyjnych. Warto podkreślić, że jest ona szczególnie wysoka w konsolidujących się demokracjach. Tak np. rząd argentyński F. De Rua Bruno, powołany w 1999 r., jest w istocie rzeczy koalicją 8 partii; gabinet brazylijski F. Cardoso z 1998 r. obejmuje 4 ugrupowania; boliwijski rząd H. Banzera z 1997 r. jest koalicją 5 partii; gabinet I. Racana powołany w 2000 r. w Chorwacji liczy 6 partii; słowacki gabinet M. Dzurindy (1999 r.) i litewski gabinet I. Degutiene (1999 r.) obejmują sojusz 4 ugrupowań, przy czym główna siła polityczna rządu Słowacji - Slovenska Demokraticka Koalida - sama jest federacją partii. Polski rząd Hanny Suchockiej powołany w 1992 r. był początkowo gabinetem siedmiopartyjnym. W 1997 r. gabinet koalicyjny został utworzony przez Unię Wolności i Akcję Wyborczą „Solidarność”, skupiająca około 40 ugrupowań. Fakty te obrazują problemy związane z polityką koalicyjną państw wkraczających na drogę demokracji; koalicje liczące tak wielu partnerów nie mogą być spójne programowo.

Jak już wspomniano, w praktyce politycznej rozwiniętych demokracji dominują gabinety koalicyjne. Proces decyzyjny, który doprowadza do ich powstania, jest jednak zróżnicowany. Zmienne różnicujące to moment sformowania koalicji, przebieg i czas trwania negocjacji oraz charakter koalicji, która jest jego efektem. Spróbujmy przyjrzeć się tym kwestiom nieco bliżej.

298