0110

Systemy polityczne współczesnego s'wiata

ground), nadzorując w imieniu tej drugiej działania partii sprawującej funkcję rządzenia (in public office). W modelu partii wyborczej „triada” powiązań przybrała odmienny charakter. Aparat partyjny występuje w roli przedstawiciela subsystemu sprawującego funkcję rządzenia, kierując i racjonalizując działania partii „członkowskiej”. Ten ostatni subsystem jest potrzebny partii wyborczej jako forma legitymizowania działań i potwierdzenia faktu istnienia odpowiedzialności wewnątrzorganizacyjnej, ale lepiej, by jedynie istniał, nie dysponując realnymi uprawnieniami. Konsekwencją przesunięcia w modelu partii wyborczej „punktu ciężkości” w kierunku party in public office wydaje się być m.in. osłabienie roli członkostwa, zarówno w sferze finansowania partii, jak i udziału w kampanii wyborczej.

Do szczególnego rodzaju partii wyborczej należy zaliczyć typ ugrupowania, określony przez R. Katza i R Maira w ich publikacji z 1995 r. pt. Changing Models of Party Organization and Party Democracy: The Emergence of the Cartel Party mianem partii-karte-lu. Sama nazwa wydaje się być myląca, gdyż kartel to układ, system z reguły zamknięty, w skład którego wchodzą określone podmioty (mogą być to również partie), dążące przede wszystkim do zmonopolizowania konkretnej sfery aktywności, m.in. poprzez ograniczenie, a niekiedy i wykluczenie możliwości dojścia podmiotów z zewnątrz. Mamy więc w tym przypadku do czynienia z kartelem partii politycznych, czyli systemem partii ustabilizowanych o bardzo kooperacyjnym nastawieniu, które zdominowały proces rządzenia. Partie, które znalazły się w tym układzie, zachowują się jak ugrupowania kartelu.

Model partii-kartelu to fenomen sytuacyjny, którego pojawienie jest determinowane przez zasady gry politycznej określające funkcjonowanie systemu partyjnego, a punktem odniesienia pozostaje państwo (aparat państwa). Partie zaczynają się zachowywać jak „członkowie” kartelu wówczas, gdy w ramach systemu partyjnego ujawnia się mechanizm gwarantujący, że żadne z ugrupowań nie staje się ostatecznym zwycięzcą i jednocześnie żadna z partii nie czuje się przegranym. Zasoby polityczne rozdzielane poprzez instytucje państwa trafiają do wszystkich „członków” kartelu, a więc dominuje zjawisko ograniczonej inkluzji politycznej. Jednym z efektów takiego zjawiska może być zacieranie różnic między rządzącymi a opozycją, jako konsekwencja zawarcia systemowego kompromisu i udziału partii w strukturze patronażu.

Model partii-kartelu niesie ze sobą określoną koncepcję demokracji partyjnej, zresztą bardzo podobną do tej prezentowanej przez partie wyborcze. Akcent zostaje jednak położony na profesjonalizację działań partii politycznych, w tym również poprzez wykorzystanie nowych technologii w procesie komunikowania się z elektoratem. Rywalizacja nie dotyczy ideologii czy nawet konkretnych kwestii problemowych. Jej

106