0254

Systemy polityczne współczesnego s'wiata

reprezentujących autorytaryzm, jednoizbowość odnajdziemy przede wszystkim w unitarnych państwach komunistycznych, niektórych azjatyckich republikach b. ZSRR (Tadżykistanie, Uzbekistanie), w części państw Afryki (Angoli, Czadzie, Nigrze) oraz na Bliskim Wschodzie. Przykładami państw autorytarnych, w których funkcjonują z kolei parlamenty dwuizbowe, mogą być Suazi, Etiopia, Jugosławia i Białoruś po 1994 r. Generalnie, pod koniec XX wieku wokoło 1/3 państw funkcjonują parlamenty dwuizbowe, w pozostałych 2/3 - jednoizbowe.

Rozpatrując parlamenty jednoizbowe, dostrzec można dwie zależności. Po pierwsze, większość z nich grupuje się w jednym obszarze geograficznym - np. w Skandynawii, w Ameryce Środkowej (choć już nie na Karaibach), na Bliskim Wschodzie czy w Oceanii. Po drugie, unikameralizm jest zjawiskiem nowszej daty. Islandia zlikwidowała wewnętrzny podział Althingu na dwie izby dopiero w roku 1991; Szwecja -w 1970; Dania - w 1953; Nowa Zelandia - w 1950. W powojennej Europie, prócz wspomnianych krajów skandynawskich, przyjęły go dwie „młode” demokracje śródziemnomorskie - Grecja w 1975 r. i Portugalia w 1976 r., oraz część krajów postkomunistycznych. Można by więc sądzić, że współcześnie jest to rozwiązanie bardziej atrakcyjne, zaś dwuizbowość utrzymuje się raczej siłą tradycji bądź wynika z zasady federalizmu. Wniosek taki potwierdzają przykłady RPA oraz Hiszpanii. Ta ostatnia jest jedynym krajem europejskim, który, przyjmując w latach 70. nową konstytucję, wprowadził zasadę bikameralizmu. Zdaniem niektórych autorów, tłumaczy się to silnie zaznaczonym konfliktem między centrum a peryferiami i separatystycznymi dążeniami niektórych prowincji. Zbliża to sytuację Hiszpanii do warunków, w jakich działa federalizm, sprzężony ściśle z dwuizbowością parlamentu. Tezy o utracie atrakcyjności przez wzorzec dwuizbowości (a co za tym idzie, o uniwersalizmie unikame-ralizmu) w państwach unitarnych nie potwierdzają jednak liczne przykłady państw postkomunistycznych. Dwuizbowość wprowadziły Polska, Czechy, Słowenia, Chorwacja i Rumunia (pomijamy w tym miejscu federalną Rosję, Jugosławię czy Bośnię i Hercegowinę). Jednoizbowe parlamenty występują natomiast na Węgrzech, w Bułgarii, Słowacji, Estonii, Litwie, Łotwie, Albanii i Białorusi. Jak widać, żadne z rozwiązań nie stało się wzorcem dominującym. Co więcej, struktura parlamentu nie jest w tym regionie Europy wyznacznikiem stopnia demokratyzmu: unikameralizm cechuje zarówno demokratyczne Węgry, jak i autorytarną Białoruś, podobnie jak bi-kameralizm występuje i w demokratycznych Czechach, i w autorytarnej Jugosławii.

Parlamenty dwuizbowe występują natomiast we wszystkich państwach federalnych lub quasi-federalnych (jak Wielka Brytania, Belgia, Hiszpania, Australia, USA, Kanada, Indie, Brazylia, Argentyna, Republika Południowej Afryki) oraz w niektó-

250