0304

Systemy polityczne współczesnego s'wiata

Pracy oraz Fine Gael uzgodniły przed elekcję program oraz obwieściły wolę sformowania wspólnego rządu. Praktyka taka stosowana jest na szerszą skalę w Niemczech. Kilkakrotnie posłużyła się nią CDU, zapowiadając utworzenie gabinetu z FDR Podobnie czyniła to SPD w latach 1969-1982. Przed wyborami uzgadniano kandydaturę kanclerza (zawsze lidera silniejszej partii) oraz liczbę i rodzaj ministerstw przypadających ugrupowaniu słabszemu. Godzi się jednak wspomnieć o wyjątkach od owej niepisanej normy. Koalicja SPD/FDP, która przerwała hegemonię rządów chadeckich, została utworzona w powyborczą noc, bezpośrednio po ogłoszeniu wyników elekcji z 1969 r. Również do zawarcia koalicji SPD/Zieloni w 1998 r. doszło dopiero po wyborach (przed elekcją sporo mówiło się o możliwość zawiązania „wielkiej koalicji” CDU/SPD). W obu przypadkach rozmowy o podziale tek ministerialnych były bardziej skomplikowane.

Najczęstszym przypadkiem jest jednak to, że do zawarcia koalicji gabinetowej dochodzi po wyborach, a więc niejako poza kontrolą elektoratu. Podmiotami przetargów są przede wszystkim liderzy partyjni i - choć nie zawsze - głowa państwa. Proces negocjowania składu rządu jest na ogół krótszy i mniej skomplikowany w warunkach systemu partyjnego o małym formacie (wówczas, gdy liczba partii reprezentowanych w parlamencie jest niewielka). Sytuacja komplikuje się, gdy parlament jest sfragmentaryzowany, a żadna z partii nie dominuje nad pozostałymi. Z takim przypadkami mamy do czynienia w Finlandii, Holandii, Belgii i Szwajcarii. W każdym z wymienionych państw proces decyzyjny przebiega inaczej. W Finlandii istotną rolę odgrywa aktywność prezydenta, co skraca czas formowania gabinetu i pozostawia mniej swobody liderom partyjnym do dyktowania swych warunków. Jest to o tyle istotne, że w ostatnim czasie utrwaliła się wzmiankowana już praktyka formowania szerokich, „tęczowych” koalicji. W Belgii, jak już wspomniano, działa zasada parytetu ugrupowań etnicznych. W praktyce od 1988 r. formowane są cztero-partyjne gabinety, obejmujące flamandzkie i walońskie partie socjaldemokratyczne oraz chadeckie (2 gabinety W. Martensa i 2 gabinety J. Dahaene), choć w 1999 r. pojawił się nowy, odmienny układ koalicyjny, obejmujący socjaldemokrację, liberałów i ugrupowania ekologiczne z obu regionów. W Holandii ukierunkowaniem procesu negocjacji jest wskazanie przez monarchę osoby pełniącej funkcję formatora (informatora). Jego głównym zadaniem jest skompletowanie listy partii, które zasiądą do negocjacji. W tym stadium rozstrzyga się również to, kto obejmie stanowisko premiera. Następnie uzgadniany jest program rządu (od lat 60. coraz bardziej sformalizowany i szczegółowy). Trzecim etapem jest dystrybucja tek ministerialnych oraz stanowisk sekretarzy stanu, przy uwzględnieniu kryterium proporcjonalności.

300