0220

Systemy polityczne współczesnego świata

Izby Reprezentantów należy ukończyć 21 lat, kandydat do izby niższej parlamentu włoskiego czy argentyńskiego musi mieć 25 lat. Jeszcze wyższe limity obowiązują w wypadku izb wyższych oraz wyborów prezydenckich. Polskie ustawodawstwo wyborcze przewiduje, że czynne prawo wyborcze do wszystkich wybieralnych organów przysługuje każdemu dorosłemu obywatelowi (z wyjątkiem tych osób, które prawa tego zostały pozbawione prawomocnym wyrokiem sądowym). Bierne prawo wyborcze do Sejmu posiadają osoby, które ukończyły 21 lat. Senatorem może być wybrana osoba, która ukończyła 30 lat. Z kolei 35 lat (podobnie jak w USA czy w większości państw południowoamerykańskich) musi ukończyć kandydat na stanowisko prezydenta. W Mongolii i Singapurze cenzus ten jest jeszcze wyższy i wynosi 45 lat. Niekiedy, choć rzadko, konstytucje określają górną granicę wieku uprawniającą do ubiegania się o dane stanowisko publiczne. Wymóg taki - nieukończenie 75 lat życia -przewiduje art. 102 konstytucji Ugandy z 1995 r. Z kolei w Holandii bierne prawo wyborcze do obu izb przysługuje wszystkim obywatelom, którzy ukończyli 18 lat.

Innym, zdecydowanie rzadziej spotykanym rodzajem cenzusu jest wymóg legitymowania się określonym poziomem wiedzy. Przez długi czas w USA sprawdzeniu podlegała znajomość konstytucji. Współcześnie w niektórych krajach afrykańskich bierne prawo wyborcze przysługuje tym, którzy posiadają umiejętność czytania i pisania, niekiedy nie tylko w języku ojczystym. Tak np. zgodnie z art. 34c konstytucji Kenii z 1992 r. deputowanym do Zgromadzenia Narodowego może być tylko osoba mówiąca i pisząca po angielsku oraz w języku suahili. Wymóg umiejętności czytania i pisania przewidywała także konstytucja Wenezueli z 1961 r. (art. 112). Konstytucja Nigerii z 1999 r. nakazuje, by kandydat do którejkolwiek izby parlamentu legitymował się co najmniej wykształceniem podstawowym, a ponadto był członkiem partii politycznej (art. 65 ust. 2). Do unikalnych cenzusów należą również wymogi osiągania określonego dochodu. Rozwiązanie takie zawiera np. konstytucja Argentyny z 1994 r., przewidująca, że kandydat na senatora musi legitymować się rocznym dochodem w wysokości 2 tys. „silnych” pesos (art. 55).

Oprócz cenzusów możemy spotkać w prawie wyborczym różnego rodzaju wyłączenia, tj. wskazanie cech lub właściwości, których posiadanie wyklucza udział w wyborach. Najczęściej stosowanym wyłączeniem jest skazanie prawomocnym wyrokiem za przestępstwo. W roli wyłączenia występuje również posiadanie obywatelstwa innego państwa lub zamieszkiwanie w nim. Wyłączenia tego rodzaju są dosyć powszechne. Prawo wyborcze nakłada jednak niekiedy dosyć wymyślne ograniczenia. Tak np. wspomniana przed chwilą konstytucja Nigerii zakazuje wyboru członków tajnych stowarzyszeń oraz osób uznanych prawomocnym wyrokiem sądu za lunatyków bądź bankrutów (art. 66).

216