0263

Władza ustawodawcza

oddziałują na siebie różne partie polityczne, natomiast na drugim - tzw. parlamenty transformatywne, posiadające zdolność formułowania polityki i przetwarzania inicjatyw politycznych w obowiązujące prawo. Te pierwsze stanowią przede wszystkim forum debaty publicznej nad inicjatywami egzekutywy; te drugie są miejscem, w którym podejmuje się decyzje polityczne, takie i takie, które polegają na odrzuceniu lub modyfikacji projektów rządowych. Dostrzegając konieczność wyróżnienia dwóch wariantów - radykalnego i umiarkowanego - każdej z wymienionych form, N. Pols-by wyróżnił:

1)    parlamenty wysoce transformatywne, których jedynym przykładem jest Kongres USA; o takiej kwalifikacji Kongresu przesądza, według N. Polsby’ego, „władza nad sakiewką”, tj. możność podejmowania samodzielnie wiążących prezydenta decyzji finansowych;

2)    parlamenty umiarkowanie transformatywne, do których należą między innymi parlamenty Holandii i Szwecji, dysponujące możliwością daleko idącego modyfikowania projektów gabinetu; w przypadku Holandii przesądza o tym przede wszystkim koalicyjny charakter rządu i słaba pozycja premiera; w Szwecji decyduje o tym fakt, że gabinet bardzo często nie cieszy się poparciem bezwzględnej większości;

3)    umiarkowane areny, wśród których odnajdujemy RFN, Włochy i IV Republikę Francuską;

4)    pełne areny, reprezentowane przez Wielką Brytanię i V Republikę Francuską, których parlamenty pozostają zdominowane przez egzekutywę (premiera w Wielkiej Brytanii i prezydenta - bądź premiera - we Francji).

Inną typologię parlamentów, skonstruowaną również na podstawie analizy sposobu wypełniania funkcji decyzyjnej, proponuje Michael Mezey. W pracy Klasyfikowanie parlamentów z 1990 r., posługując się kryterium normatywnej i faktycznej zdolności ograniczania władzy rządu, wyróżnia on trzy zasadnicze modele: parlamenty „silne” - zdolne do modyfikowania i odrzucania propozycji rządu oraz do formowania własnej linii politycznej, „umiarkowanie silne” - zdolne tylko do modyfikacji, lecz już nie do odrzucenia inicjatyw egzekutywy, oraz „słabe” - poddane całkowitej dominacji rządu (bądź prezydenta). W ocenie M. Mezeya, w demokracjach występują wyłącznie parlamenty „silne” lub „umiarkowanie silne”. Drugim przyjętym przez autora kryterium jest poziom społecznego poparcia dla instytucji parlamentu, stanowiący podstawę wyodrębnienia parlamentów legitymujących się uznaniem społecznym i pozbawionych tej cechy. W rezultacie zastosowania obu zmiennych M. Mezey wyróżnił we współczesnych demokracjach następujące typy parlamentu:

259