168

f n fii

McuLtŁ_piŁad$2 k .

V^^WD§

na tle koncepcji człowieka

Jeśli określimy zasadę jako normę zawierającą reguły postępowania obowiązującego bądź oczekiwanego, to przeanalizowane koncepcje człowieka reguły takie wskazują wprost (explicite) i pośrednio (implicite).

Główną zasadą edukacji adaptacyjnej jest podporządkowanie człowieka określonym przez dorosłych racjom. Racje te prezentują dziecku (dla jego przyszłego dobra) przede wszystkim rodzice i nauczyciel. Geneza podporządkowania jest odległa historycznie. Podporządkowanie jako zasada edukacyjna ma swe źródła w idei tabula rasa i realizowane było najdłużej w historii dzieciństwa. Cóż oznacza dla uczącego się dziecka i nauczającego je nauczyciela i rodzica? Przede wszystkim odpowiedzialność za wszystko, co dziecko czyni, jak, z kim, po co, dlaczego. Dla dziecka oznacza porzucenie własnego sposobu funkcjonowania, wpisanie się w linię oczekiwań zewnętrznych, wyciszenie własnych pytań, marzeń. Zamiast stawiać własne pytania, buduje odpowiedzi na postawione pytania. Zamiast poszukiwać, otrzymuje wybrane przez dorosłego te, a nie inne zadania, te, a nie inne treści do opanowania, zgodnie z przyjętym kierunkiem wyprowadzania go ze stanu „dzikości”, niewiedzy, braku doświadczania. Zamiast poszukiwać drogi poznania, jest na niej stawiane.

Zasady edukacji adaptacyjnej, realizowanej najpełniej w ustroju socjalistycznym, wyznaczyły przede wszystkim niespełnione nadzieje XIX wieku. Przede wszystkim:

>    Konieczność zadbania w edukacji o równowagę między „ja” i „my”, zakłóconą tendencją do zamykania się w kręgu własnych spraw, do dbałości o własną pozycję w wyniku posiadanych środków wytwórczych.

>    Zadbanie o równowagę między potrzebami osobistymi i społecznymi, zakłóconą nieograniczonym postępem w różnych dziedzinach życia.

>    Ograniczenie ekspansji życiowych zadań, wywołanej kreśleniem przez masy planów ekspansji w każdym zakresie, bez ograniczeń.

>    Dbałość o uchronienie młodych ludzi przed syndromem rozpuszczania, i wprowadzenie w ich życie ograniczeń i poczucia winy za nadmierną eksploatację dóbr i ludzi, którą wywołał XIX-wieczny kapitalizm.

Pedagogika przedszkolna, która formowała się w okresie XIX-wiecznych przemian społecznych, określiła paradygmat edukacji adaptacyjnej, podporządkowującej dziecko