1 (140) 3

280 Omówienie syntetyczne

cią o charakterze dokumentalnym, a więc w tzw. literaturze faktu — między innymi w powieści Jerzego Szczygła Tarnina, w utworach wspomnieniowo--dokumentalnych Adama Bahdaja (Droga przez góry, O siódmej w Budapeszcie, Wyraj), Saturniny Leokadii Wadeckiej (Historia prawie autentyczna, Bez drogowskazu), Wandy Żółkiewskiej {Las moim domem, Ślady rysich pazurów,

Dzikus, czyli wyjęty spod prawd), Władysława K isielewskiego {Echa Święto-

*

krzyskich Gór, Skok w ciemność), Stanisława Biskupskiego {Chłopcy z ostrowieckich lasów), Cezarego Chlebowskiego {Nocne szlaki), Janusza Przyma-nowskiego {Czterej pancerni i pies) i in. W książkach tych — poświęconych problemom wojny i okupacji, walkom partyzanckim, walkom z bandami — fikcja literacka wypierana jest przez materiały źródłowe oraz opartą na dokumentach relację pamiętnikarską i wspomnieniową.

Struktury pamiętnikarskie (z konstruktywistyczną kompozycją, subiektywną narracją w pierwszej osobie, monologiem wewnętrznym) jako nowsze formy przekazu literackiego będą wypierały dawne, bo XIX-wieczne rodzaje wypowiedzi (z kompozycją naturalną i narracją zobiektywizowaną w trzeciej osobie) — w książkach Weroniki Tropaczyńskiej-Ogarkowej {Leśne Doły), Elżbiety Jackiewieżowej {Wczorajsza młodość), Janiny Barbary Górkiewi-czowej {Iprzyszedł dzień), Haliny Snopkiewicz {Słoneczniki, Paladyni), Natalii Rolleczek {Kochana rodzinka i ja, Rodzinka Szkaradków i ja, Rodzinne kłopoty i ja), Mariana Leona Bielickiego {Gdzie jesteś Małgorzato?, Małgorzata szuka siebie, Małgorzaty droga powrotu), Janusza Domagalika {Gdzieś na granicy), Marty Tomaszewskiej {A potem po prostu życie), Klementyny Sołonowicz-Olbrychskiej {Zielona dziewczyna) i in. W utworach tych eksponuje się sferę życia wewnętrznego i problemy moralne, wypowiada prawdy o życiu nie pretendujące do epickiej obiektywizacji w konwencji literackiej charakterystycznej dla prozy psychologicznej.

Tendencja do autentycznego eksperymentowania pojawi się wreszcie w książkach fantastycznych i w prozie autotematycznej, w której w sposób umiejętny łączy się m. in. sceny imaginacyjne z groteskowymi i realistycznymi. Ten typ beletrystyki, w którym pojawi się zjawisko synkretyzmu literackiego, łączenia różnych konwencji i technik literackich w obrębie jednego tekstu, bywa często wzbogacany autorskimi wynurzeniami na temat warsztatu literackiego pisarza, ujęciami parabolicznymi, fantazjotwórstwem, rozmaitymi płaszczyznami czasowymi, romantyką przygody.¹ Beletrystyka realistyczno-fantastyczna — pisze Józef Zbigniew Białek — „popularna

1

Por. J. Z. Białek: Współczesna powieść... Op. cit., s. 7.