1 (15)

Proza o tematyce wojennej

\ \ \

■harcerskiej. StaKowią kontynuację tej linii tematyczno-ideowej, która w owym czasie pojawiła się także w literaturze ogólnej. Wyznaczyły ją m. in. takie utwory, jak Parhiątka z Celulozy Igora Newerlego, Pokolenie Bohdana Czeszki i Lewanty Andrzeja Brauna. Wydaje się, że odejście od tematyki współczesnej uchroniło ten nurt prozy obyczajowej od kompozycyjnego szablonu, psychologicznych uproszczeń i doraźnych idei wychowawczych, postulowanych w typowych utworach „produkcyjnych”, a także niektórych

0    tematyce szkolno-harcerskiej.

Druga połowa lat pięćdziesiątych to okres, w którym literatura pisana na wyraźne zamówienie społeczne — literatura z tezą — ustępowała miejsca bardziej dojrzałym rozwiązaniom artystycznym. Nie znaczy to bynajmniej, iż w literaturze dla dzieci i młodzieży zrezygnowano z tematyki współczesnej, z przedstawiania aktualnych problemów. Zmienił się zakres tematyczny

1    całkowicie uległ zmianie sposób ujęcia owych treści.

Doświadczenia minionych lat zmniejszyły jednak zainteresowania twórców literatury dla dzieci i młodzieży problemem pracy. Dopiero w późniejszych latach pojawiła się ponownie ta problematyka. Udaną powieść o pracy, o bohaterach młodzieżowych, którzy w pierwszych latach powojennych w trudzie i znoju, przy braku najniezbędniejszych rzeczy, wśród niewygód dźwigali z min zniszczoną Warszawę, stworzyła m. in. Halina Rudnicka. Nobilitowana przez pisarkę w Chłopcach ze Starówki (1961) problematyka pracy doczekała się w jej powieści atrakcyjnej realizacji beletrystycznej.

PROZA O TEMATYCE WOJENNEJ

Temat wojny i okupacji spotkać można w polskich powieściach dla dzieci i młodzieży bardzo często. Różne też jest jego ujęcie — od literatury faktu, oparcia się na dokumentach historycznych do fabularnego przedstawienia losów fikcyjnych bohaterów.

Szczególnie duże zainteresowanie tym tematem można zaobserwować w latach 1946—1950. Wynikało to z naturalnej potrzeby dokonania rozrachunku z czasami wojny i okupacji, ukazania nie tylko historycznych doświadczeń i tragicznego losu ujarzmionego narodu, ale także ciężkich przeżyć, męstwa, poświęcenia i patriotyzmu młodego pokolenia Polaków, które na równi z dorosłymi walczyło z okupantem o niepodległość kraju.

Tematyka wojenna rodziła jednak pewne kontrowersje wśród krytyków literatury dla dzieci i młodzieży. W referacie wygłoszonym na I konferencji