1 (6) 3

LITERATURA CZWARTA.

0    NATURZE

1    SPOSOBACH ISTNIENIA LITERATURY DLA DZIECI

Przez literaturę „dla dzieci” czy literaturę „dla dzieci i młodzieży” długo rozumiano teksty literackie lub paraliterackie powoływane tylko do spełnienia funkcji dydaktycznych i wychowawczych. Doraźna i praktyczna instrumentalność tej literatury była sprawą decyzji i akceptacji piszących oraz wydawców, a i w świadomości jej odbiorców dorosłych (tych, którzy ją „użytkowali d o dzieci”) określała jej poetykę sformułowaną. Tak pisali o książkach dla dzieci, najczęściej w pismach pedagogicznych lub kobiecych, felietoniści i recenzenci. Długo notatka wydawcy: „Nowości gwiazdkowe dla naszych milusińskich” stanowiła o całej krytyce tej literatury, aby wreszcie stać się: „zarysem dziejów” lub „zarysem rozwoju” **.

Celem tego szkicu jest próba opisania natury terminów „dziecin-ności” oraz określenie przestrzeni, w której one funkcjonują, a przede wszystkim określenie sposobów istnienia pojęcia „literatura dla dzieci”. Na przestrzeń „dziecinność” składają się — według nas — cztery strefy konkretyzacji znaczeniowej i funkcjonalnej.

Pierwszą strefę stanowić będą te wypowiedzi literackie lub przylite-rackie, w których „dziecko”, „dzieciństwo”, „dziecięcy” pojawiają się jako temat. Temat w literaturze oficjalnej, „dla dorosłych”, realizowany jest zarówno na sposób przedstawieniowo-fabularny (np. Janko Muzykant Sienkiewicza i Córeczka Różewicza), jak i refleksyjno-filozoficzny, jako konstrukcja raju utraconego lub arkadii; w liryce może"być to przywrócenie pierwszej autentyczności i naiwności, w literaturze psychoanalizy sięgnięcie do czasu znaczącego i determinującego dorosłość.

Strefę tekstów drugich będą stanowiły te utwory, które powstały z powodu dziecka, okazjonalnie. I one, jak utwory strefy pierwszej,

♦Przypisy umieszczono na końcu rozdziałów

*