20090126 171303

psychokorekcyjnych, tzn. resocjalizacyjnych lub leczniczo-wychowawczych. Aby te cele osiągnąć, biegły musi wyjaśnić mechanizmy psychologiczne leżące u podstaw czynów niezgodnych z prawem.

podłoże

zachowań

aspołecznych

przejawy nie-przystosowania

Podłoże zachowań aspołecznych mogą stanowić czynniki genetyczne, wrodzone lub urazy powstałe w ciągu życia, które wpływają na uszkodzenie organiczne mózgu, a w konsekwencji prowadzą do zaburzenia funkcjonowania sfery poznawczej i emocjo-nalno-popędowej (są to zwłaszcza: nieprawidłowa ocena sytuacji, ograniczenie kontroli emocji i własnych popędów, nadpobudliwość, wysoki poziom agresji). Przyczyny kształtowania się aspołecznych mechanizmów zachowania mogą także tkwić w zaniedbaniach łub poważnych nadużyciach wychowawczych ze strony bezpośrednich opiekunów. Mechanizmy te mogą się ponadto wyłonić w wyniku niekorzystnych oddziaływań ze strony otoczenia: rówieśniczego, szkolnego, a także szerszego środowiska, z którym nieletni utrzy muje kontakty. Zazwyczaj jednak kilka tych czynników wzajemnie się na siebie nakłada prowadząc w konsekwencji do kształtowania się aspołecznej struktury psychicznej.

środki

resocjalizacyjne

Znaczącą rolę w diagnozie asocjalności odgrywa zbadanie przejawów nieprzystosowania społecznego: ich nasilenia, częstotliwości występowania i szkodliwości społecznej. Nie bez znaczenia jest też postawa nieletniego wobec dokonanych czynów: poziom rozumienia ich nieprawidłowości etycznej, poczucie winy, a przede wszystkim motywacja do zmiany własnego postępowania i podatność na oddziaływania korekcyjne. Dokładne zbadanie tych wszystkich elementów pozwala dopiero rozważyć, jakiego rodzaju środki resocjalizacyjne są najbardziej wskazane dla nieletniego i ocenić szansę ich skuteczności. Szczególnym problemem w rozważaniu tych środków jest konieczność uwzględnienia rzeczywistych możliwości (predyspozycji i uzdolnień badanego, możliwości pomocy i wspar cia ze strony środowiska rodzinnego z jednej strony i obiektywnych możliwości umieszczenia go w określonej placówce z drugiej strony).

2.'1.2. Sprawy opiekuńcze

Do spraw opiekuńczych w szerokim znaczeniu można zaliczyć wszystkie problemy dotyczące bezpośrednio osoby lub majątku małoletniego, zaś w wąskim znaczeniu — sprawowania opieki nad nim. W tej problematyce można wyodrębnić kilka grup tematycznych, w obrębie których możliwa jest współpraca biegłego psychologa z sądem:

. Wil ia Czcrólircchi

U)2

1)    zezwolenie na zawarcie małżeństwa osoby niepełnoletniej,

2)    kuratela nad dzieckiem nienarodzonym,

i!) przysposobienie, ustanowienie opieki i ustanowienie rodziny zastępczej,

4)    przyznanie praw rodzicielskich,

5)    niedopuszczalność rozwodu ze względu na dobro dziecka,

6)    ustalenie zakresu sprawowania władzy rodzicielskiej,

'/) zmiany w zakresie jej sprawowania.

Zezwolenie na zawarcie małżeństwa osoby niepełnoletniej praktycznie rzadko stanowi przedmiot ekspertyzy psychologicznej, jednak w niektórych przypadkach okazuje się to szczególnie uzasadnione. Sąd może się zwrócić o opinię biegłego, kiedy ma wątpliwości co do dojrzałości małoletniej lub małoletniego, rzeczywistej motywacji, jaką kierował się przy podejmowaniu decyzji; może też zasięgnąć opinii biegłego w innych okolicznościach, które mogą godzić w dobro planowanej rodziny lub w interes społeczny.

Kuratela nad dzieckiem nienarodzonym (art. 182 k.r.o.) rr.a na celu zabezpieczenie majątkowe, jednak w przypadku wątpliwości czy zastrzeżeń sądu co do dojrzałości i odpowiedzialności potencjalnego kuratora, ekspertyza psychologiczna może się okazać przydatna.

Podstawy do rozważań niedopuszczalności rozwodu daje art. 56 k.r.o. Problem dobra dziecka jest rozważany w sytuacji, kiedy jedno z małżonków nie wyraża zgody na rozwód i jako argument przytacza powyższe zastrzeżenie.⁵ Opinia psychologiczna koncentruje się na konflikcie pomiędzy małżonkami oraz na uwikłaniu dziecka w tę sytuację. Zadaniem biegłych jest ustalenie, czy istnieje szansa złagodzenia (ustania) konfliktu, a także czy straty psychiczne poniesione przez dziecko w przypadku udzielenia rozwodu będą większe od negatywnych skutków uczestniczenia w konflikcie.”

Pozostali; czterv grupv tematyczne są różnorodne pod względem pozycji prawnej (a często też pokrewieństwa) osób ubiegających sie o sprawowanie opieki, wiąże je jednak podstawowy pro-

Sprawi- u*, iv odróżnieniu od wszystkich pozostałych spraw opiekuńczych. śa rozstrzygane przez wydziale cywilne.

" Truizmem w rycz jest twierdzenie, ze każdy przypadek wymaga szczególnie starannego rozważenia, zwłaszcza że opinia biegłego psychologa jest niemal zawsze uwzględniana w wyroku rozwodowym, jeśli rodzice nie potrafią ustalić wspólnego stanowiska w sprawie miejsca pobytu dzieci.

przedmiot

oksperytyzr

małżeństwc

niepełnoletnich

kuratela naa dzieckiem nienarodzonym

niedopuszczalność rozwodu

403