S Górski Metodyka Resocjalizacji (39)

na wychowanka wainych dla niego osób, które mogą go „zarazić" swoimi postawami, działaniem, uznawanymi wartościami, czy nawet określonym stylem życia *⁷. Aby utożsamianie się z takim wzorem osobowym było skuteczne, powinno występować wielokrotnie. Ktoś (np. wychowawca, czy inna osoba) by mógł stać się dla wychowanka tego rodzaju wzorem, musi spełniać następujące warunki:

- zdobyć uczucia wychowanka, poruszyć go emocjonalnie:

- wyróżniać się cechami, na posiadaniu których zależy wychowankowi i które chciałby zdobyć. Człowiek nie posiadający jakichś walorów osobistych, ważnych dla wychowanka, bliskich mu i pożądanych, nie będzie mógł stać się wzorem pobudzającym jego aktywność;*

- posiadać duży zasób różnych, zawsze pasjonujących wychowanka doświadczeń, tak aby każdy następny kontakt z tą osobą stanowił nowe, interesujące podopiecznego przeżycie.

Bardzo często takimi osobami są słynni przestępcy, liderzy grup chuligańskich, czy gitowskich (tzw. „królowie dzielnicy"), przywódcy hipisów itp. Ale takimi osobami bywają czasem, a no pewno mogą i powinni się stać. także wychowawcy internatów, kuratorzy sądowi, nauczyciele, opiekunowie drużyn „Nieprzetartego Szlaku" itd.

Wspomniana już specyfikacja potrzeb oznacza tu konkretyzowanie sposobów ich zaspokajania⁶⁸. Decydujący wpływ na spccyfikowanie potrzeb wywierają Indywidualne doświadczenia jednostki oraz oddziaływania społeczne. Tak np. potrzebę uznania społecznego można zaspokoić zarówno w paczce grypserów, jak i w szkolnej grupie rówieśniczej. Potrzebę tę konkretyzują nie tylko niepowodzenia w nauce, ale i osiągane sukcesy szkolne. Zdobywać uznanie można bądź przez Imponowanie kumplom swoją działalnością przestępczą, bądi też przez wyróżnianie się wysokimi umiejętnościami budowania tranzystorów, czy gry na gitarze. Zatem pod-

ⁿ M. Maruszewskl, J. Reykowskł, T. Tomoszowtkl PtychofaglM Jako nauka o człowieku. Warszawa 1967, «. 163-169.

^n(l K. Obuchowski Ptychologia dążeń ludzkich. Warszawa 1966. %. 105.

suwanie wychowankowi akceptowanych społecznie sposobów zaspokajania jego potrzeb, zwłaszcza gdy czyni to osoba dla niego ważna, może wywołać znaczne ich modyfikacje.

Inne zadanie działań re$ocjalizujqcych omawianej kategorii polega na korygowaniu potrzeb jednostki, którego celem jest zmiana hierarchii wartości, służqcych ich zospokajaniu, np. pod wpływem pewnych oddziaływań wychowawczych, dotychczasowa przewaga egoistycznych wartości zaspokajajqcych potrzeby ustępuje na rzecz wartości społecznych.

Przykładem korygowania potrzeb może być np. postępowanie wychowawcy w myśl „zasady drugiego policzka" wobec wychowanka, który swym agresywnym zachowaniem pragnie wywołać podobne zachowanie ze strony wychowawcy. Chodzi o to, aby na agresywnq pcowokację wychowanka odpowiedzieć dobrem, „odpłacić dobrem za zło". Oddziaływanie tego rodzaju jest skuteczne wyłqcznie w stosunku do osób, u których dominuje potrzeba więzi uczuciowej (osoby o osobowości agresywno-lękowej), ponieważ wygasza lęk przed ponownym odrzuceniem emocjonalnym i aktywizuje w ten sposób potrzebę więzi, a więc zmienia hierarchię słu-żqcych potrzebom wartości.

Zupełnie innego postępowania wymagajq jednostki, u których dominuje potrzebo aprobaty i bezpieczeństwo, a które mogq zachowywać się także w prowokocyjno--agresywny sposób. Wychowanek tej kategorii chce doprowadzić wychowawcę do kapitulacji, do ustępstw, strachu i wycofania się. Zamiast tego powinna go spotkać ostra reakcja, wywołujqca silne uczucie przykrości. Tego rodzaju reakcja wychowawcy niesie z sobq korek-cyjnq informację: „Nie tędy droga do osiągnięcia opro-batyl Trzeba szukać innych wartości za$pokajajqcych tę potrzebę".

Na marginesie należy wspomnieć, że niezwykle do-niosłq rolę odgrywa, nie tylko w przedstawionych sposobach postępowania, trafne rozpoznanie diagnostyczne. Wychowawca musi dobrze znać podłoże zachowań podopiecznego. Gdyby np. ostro zareagował on na zachowanie wychowanka agresywno-lękowego, to wzmógłby i utrwalił jego zachowanie agresywne. Gdyby zaś na takie