S Górski Metodyka Resocjalizacji (48)

fr

(

- w sytuacji pojawienia się nowych, ważnych dla człowieka celów nieosiqgalnych za pomocq dotqd przyswojonych zachowań, np. kiedy u dojrzewajqcego chłopca pojawia się dqżenie do kontaktów z dziewczętami (nowy cel), co pociqga za sobq szereg zmian w jego dotychczasowym zachowaniu.

Wymienione dwa rodzaje okoliczności wprowadzajq jednostkę w sytuację, w której dotychczasowe jej zachowania sq nieefektywne, a więc karane, natomiast nie znalazła ona jeszcze nowych, nagradzajqcych form postępowania. Poszukiwanie tych form odbywa się 2godnie z zasadq „maksimum nagród przy minimum kar".

Jak widać, w świetle przedstawionych zasad uczenia się oraz funkcjonowania potrzeb, nie można oczekiwać, że np. wykolejona jednostka porzuci* dotychczasowy, przestępczy styl życia, jeśli postulowane, nowe zachowania będq przynosić jej mniej nagród i więcej kar niż dotychczasowe.

Powiedzieliśmy, że motywy, tzn. uświadamiane potrzeby ukierunkowujq aktywność człowieka. Jednakże nie sq one stałymi stanami jednostki, pojawiajq się i przemi-jajq. Na podstawie przedstawionych dotychczas twierdzeń można wytłumaczyć jedynie pojedyncze, ukierunkowane zachowania, nie można natomiast wyjaśnić ich powtarzania się, pewnej regularności. A jest to cecha niezwykle istotna, ponieważ właśnie owa regularność powtarzania się pewnych zachowań w określonych sytuacjach stanowi nowy element, pojawiajqcy się w aktywności jednostki.

Tego rodzaju dyspozycję do względnie stałego zachowania się człowieka wobec różnych zjawisk, rzeczy i osób określa się mianem postawy⁸³. Dopiero więc pojęcie postawy wyjaśnia wspomnianq regularność pow tarzania się pewnych zachowań. Znać „postawę jedno stki wobec czegoś, to tyle, co wiedzieć, jakie motyw* wobec tego czegoś dana osoba jest skłonna przeżywać a więc jakie motywy sq w jej zachowaniu bardziej prawdopodobne niż inne"⁸⁴.

Postawy sq więc, obok procesu uczenia się I funkcjo-

” T. M. Ncwcomb, R. H. Turner, Ph. E. Corwerse Psychologi. społeczna. Warszawa 1979, s. 61.

^M H. Muszyński Zarys teorii wychowania. Warszawa 1976.

nowanio potrzeb, trzecim czynnikiem decydujqcym o zachowaniu sie człowieka. Dzięki nim jednostka postrzega otoczenie w kategoriach celów i wartości oraz uruchamia odpowiednie procesy motywujqce jq do ich osiqgania.

Analizujqc różne postawy można w każdej z nich wyróżnić trzy zasadnicze elementy **:

- procesy poznawcze, które dotyczę przedmiotu postawy, a więc jakichś przekonań, bardziej lub mniej obiektywnej wiedzy o przedmiocie postawy, np. aby mieć postawę wobec Stanów Zjednoczonych, trzeba przynajmniej wiedzieć o istnieniu takiego kraju;

- uczucia (emocje) wobec danego przedmiotu, np. posiadana wiedza o Stanach Zjednoczonych może budzić sympatię wobec tego kraju i dodatnie ustosunkowanie się, lub odwrotnie, może powodować niechęć i inne ujemne uczucia;

, - zachowania jednostki w stosunku do przedmiotu postawy, np. bardziej pozytywna postawa wobec Stanów Zjednoczonych może skłaniać człowieka do zwiedzenia tego kraju, zapoznania się z jego historię, ogólnie - do większego zainteresowania się nim, mniej pozytywna postawa będzie natomiast wywoływać inne zachowania. np. odrzucanie wszystkiego, co stamtęd pochodzi itp., zaś postawa obojętna zapewne nie wzbudzi żadnego zainteresowania wymienionym przedmiotem postawy.

Powyższe składniki postawy pozostaję ze sobę w ścisłych zwięzkach. Posiadane przez człowieka informacje o przedmiocie postawy wzbudzają określone uczucia wobec tego przedmiotu, zaś obydwa te składniki (wiedza i emocje) wywołuję z kolei odpowiadajęce im zachowanie się jednostki. Zwięzki te ilustruje schemat 7.

Modyfikacja różnych postaw, polegajęca na odpowiednim przekształcaniu poszczególnych ich komponentów, jest ważnym zadaniem resocjalizacji. Procesem tym rzędzę odrębne prawidłowości. Przedstawimy je na kanwie schematycznego modelu oddziaływania na postawy ludzi ⁸⁶.

^M S. Mika Psychologia społeczna dla nauczycieli. Warszawa 1980.

^M S. Mika Psychologia społeczna dia nauczycieli. Warszawa 1980. s. 97-98.