S Górski Metodyka Resocjalizacji (29)

rzeczywistości, zmieniający samego człowieka i jego świat zewnętrzny.

Ludzie ratują się przed nudą uruchamiając różne mechanizmy obronne. W przypadku młodzieży wykolejonej są to z reguły zachowania destruktywne, np. antyspołeczny styl życia, agresywne i niszczycielskie ekscesy itp. Powodowany nudą młody człowiek atakuje społeczeństwo, podobnie jak ten, który nie mogąc otworzyć drzwi kopie wiernego psa.

W świetle powyższych uwag dość wyraźnie rysują się warunki skutecznegd eliminowania nudy poprzez:

-    kształtowanie różnych zainteresowań, umiejętności i sprawności młodzieży;

-    wywoływanie radości w życiu dziecka, które stanowi dla niego naturalną podnietę do działania i wzmacnia jego siłę życia;

-    przekształcanie prymitywnego zadowolenia i radości wykolejonego wychowanka na bardziej złożone, które mają większe znaczenie dla kształtowania moralności ;

-    tworzenie wychowankowi środowiska społecznego, które by wyzwalało jego konstruktywną, życiową aktywność (grupy rówieśnicze, organizacje młodzieżowe, środowiska rekreacyjne, szkolne, zawodowe itp.).

Alkoholizm i narkomania. Picie alkoholu przez młodzież jest zjawiskiem o coroz szerszym zasięgu i ze względu na swe rozmiary przestało być już problemem marginesowym. Picie i upijanie się ludzi bardzo młodych nie jest właściwe wyłącznie środowiskom młodzieży wykolejonej, występuje ono zasadniczo we wszystkich środowiskach osób nieletnich i młodocianych, poczynając od uczniów szkół podstawowych, poprzez szkoły zawodowe i średnie, aż na szkołach wyższych i zakładach pracy kończąc. Nie ma potrzeby podkreślania wielokrotnie opisywanej w literaturze roli alkoholu w procesie wykolejania się młodzieży. Wymagają natomiast omówienia mechanizmy powstawania nałogu. Możno wyodrębnić dwa podstawowe schematy powstawania alkoholizmu.

Pierwszy z nich polega na przyzwyczajeniu, a nastę; nie uzależnieniu się jednostki od alkoholu pod wpływom! wzorów społecznych. Dziecko od najmłodszych lat styka

się z alkoholem. Początkowo zetknięcio te majq z jednej strony charakter zakazów i nakazów, z drugiej zaś polegają na obserwowaniu pijących ludzi dorosłych. Zazwyczaj motywem bezpośredniego kontaktu z alkoholem w omawianym przypadku jest ciekawość, podsycana zakazami rodziców i innych osób (większą ciekawość wzbudza to, co jest zabronione). Później zjawia się grupa rówieśnicza, w której preferuje się picie, jako swoisty wyraz dorosłości, niezależności i atrybut męskości (tzw. „mocna głowa”). Tak tworzy się przyzwyczajenie do alkoholu. Częste picie w gronie rówieśników prowadzi z kolei do wytworzenia się nawyku picia, jako pewnej odmiany spędzania czasu w grupie towarzyskiej. Tego rodzaju przyzwyczajenie wywołuje zaś nierzadko uzależnienie się jednostki od alkoholu i wówczas miejsce motywów picia wywołanych wzorami grupy zajmuje wytworzona nawykowo, nowa potrzeba organizmu.

Drugi schemat tworzenia się nałogu związany jest z neurotyzmem jednostki. Pierwsza faza kontaktu z alkoholem jest podobna do opisanej poprzednio. Druga natomiast. następująca u osób neurotycznych bardzo szybko, polega na odkryciu przez jednostkę właściwości alkoholu obniżających stan napięć neurotycznych i lęku oraz rozhamowujących kontrolę wewnętrzną. Powoduje to, że będąc pod wpływem alkoholu jednostka przestaje odczuwać niezwykle przykry stan stresu psychicznego. Alkohol staje się więc przydatnym środkiem do pozbywania się nieprzyjemnych odczuć. Skłania to jednostkę do coraz częstszego sięgania po alkohol, co z kolei wywołuje w konsekwencji organiczne uzależnienie jej od alkoholj.

Eliminowanie powstałego już uzależnienia, czy tylko przyzwyczajenia się do alkoholu, jest bardzo trudne ze względu na podwójne niejako wzmocnienie tego związku: środowiskowe (powszechne wzory konsumpcji alkoholu) oraz psychiczne (środek usuwający napięcie). Znacznie bardziej efektywne jest niedopuszczanie do powstawania nałogu.

Jednakże rozwijane dotychczas działania tzw. profilaktyczne, głównie w postaci propagandy antyalkoholowej oraz utrudniania młodzieży dostępu do alkoholu są mało skuteczne. Główne działania eliminujące przyczy-

I I Melodyta r**ocjoli/ocji 65