S Górski Metodyka Resocjalizacji (27)

nej młodzieży, przy współczesnym stanie nauki, nie rokuje pomyślnych wyników⁴⁸.

W tej sytuacji możliwe jest jedynie zastqpienie (skompensowanie) zdolności do odczuwania moralnego (sumienia) tych osób innymi mechanizmami kontroli wewnętrznej. podobnie jak zastępuje się np. brak wzroku u ludzi niewidomych innymi zmysłami. Nie ma bowiem sposobu na wykształcenie moralnej kultury jednostek tej kategorii.

Pierwszoplanowym zadaniem tego typu działań kompensacyjnych jest odizolowanie jednostki od wpływu czynników kształtujqcych antysocjalność (w przypadku charakteropatii nie jest to możliwe), przy równoczesnym kompensowaniu braku zdolności syntonicznych (patrz s. 28) oraz niskiego poziomu lęku.

Kluczowym ogniwem tej strategii postępowania jest możność odwołania się w resocjalizacji do egoistycznego. osobistego interesu tych osób. Chodzi tu o związanie wychowanka z prospołecznymi zadaniami, których realizacja stanowiłaby konieczny, nie dajqcy się ominąć j warunek osiqgania przez jednostkę egoistycznych, szczególnie ważnych dla niej wartości. Istota tej strategii polega no wywołaniu, a następnie utrwaleniu przekonania wychowanka, że określone sposoby (zgodne z normami społecznymi) osiggania wspomnianych, egoistycznych wartości. sq dla niego korzystne. Jednym z ważniejszych warunków powodzenia tych działań jest zapewnienie wychowankowi osiqgnięcia sukcesu, jeśli nie większego od osiqgnięć zdobywanych dawnymi, destruktywnym? społecznie sposobami, to przynajmniej o tej samej dla niego wartości.

Strategia powyższa, wraz z jednoczesnym kształtowaniem nawyków lekowych, stanowi namiastkę uczuć wyższych, jako regulatora społecznego zachowania się łudzi tej kategorii, ponieważ umożliwia zwiqzanie wychowanków antysocjalnych z pozytywnymi społecznie sposobami osiggania przez nich osobistych korzyści.

⁴⁴ K. Dqbiowski Społeczno-wychowawcza psychiatria dziecięco. Warszawa 1959, $. 284-286.

Dotychczas była mowa o usuwaniu predyspozycyjnych przyczyn wykolejenia społecznego. Sq to przyczyny osobowościowe. osłabiające lub wręcz uniemożliwiające regulowanie potrzeb człowieka, zgodnie z wymogami moralnymi i wywołujące w ten sposób konflikty jednostki z innymi ludźmi i normami społecznymi.

Obniżona zdolność jednostki do regulacji potrzeb sprawia, że realizuje je ona nawet za cenę łamania norm obyczajowych, prawnych itd.

Te silne dążenia, wynikające z niezaspokojonych potrzeb, stanowią więc drugą kategorię przyczyn motywujących wychowanka do zachowań destruktywnych. Są to przyczyny motywacyjne (patrz s. 34-35).

Spośród liczby tych przyczyn, zwłaszcza cztery - jak się wydaje - są najważniejsze i stosunkowo często występują wśród młodzieży wykolejonej w naszym kraju. Należą do nich: niezadowolenie z własnej roli życiowej, poczucie nudy, alkoholizm i narkomania, agresywność⁴*.

Z powszechnych obserwacji wynika jednak, że wielu młodych ludzi nierzadko doświadcza niezadowolenia z roli jaką pełni w społeczeństwie, nudzi się, sięga po alkohol i w różnych sytuacjach zachowuje się agresywnie. Młodzież ta nie jest bynajmniej wykolejona społecznie.

Dzieje się tak dlatego, że wymienione przyczyny motywacyjne stają się czynnikami wykolejenia dopiero wówczas, gdy trafią no podatny grunt osobowości neurotycznej lub psychopatycznej, a więc gdy zostaną skojarzone z przyczynami predyspozycyjnymi.

To samo da się powiedzieć także o czynnikach predyspozycyjnych. Przecież nie wszyscy ludzie o tendencjach neurotycznych, czy psychopatycznych są wykole-J*nf społecznie. Chociaż trzeba przyznać, że przyczyny osobowościowe odgrywają decydującą rolę w procesie wykolejania się dzieci i młodzieży.

7 uwag powyższych wynika, że omawiane zadanie resocjalizacji polegające na usuwaniu przyczyn wykole-

. '* C. Ctapów MłodzieŁ o przcstępitwo. T. II. Warsiawa 1962,

k MS.