S Górski Metodyka Resocjalizacji (52)

dla swoich członków tym bardziej poddojq się oni jej wpływom ⁸⁹.

Skuteczność kontroli społecznej w znacznej mierze wynika z przejawianej przez człowieka tendencji do nie-wyróżniania się spośród innych. Tendencja ta stanowi rezultat wielu doświadczeń uczących jednostkę, że wszelkie odchylenia od normy są dotkliwie karane, np. jeśli cała klasa idzie na wagary, to uczeń, który nie przyłączyłby się do innych, będzie przez kolegów szykanowany, podobnie jak nastolatek, mający krótkie włosy podczas, gdy „nosi się" długie, lub ubierający się inaczej niż nakazuje aktualno młodzieżowa moda - będzie przez rówieśników wyśmiewany i traktowany z pogardą. Z takimi doświadczeniami dziecko spotyka się już w rodzinie, gdzie nierzadko chłopiec bywa boleśnie zawstydzany, krytykowany i wyśmiewany za to. że zachowuje się „jak dziewczyna” (np. płacze, bawi się lalkami itp.).

W rezultacie tego rodzaju doświadczeń jednostka uczy się zaspokajać potrzebę poczucia bezpieczeństwo przez przejawianie tylko tych zachowań, które nie wyróżniają jej negatywnie spośród innych.

Dzięki osobistym doświadczeniom miody człowiek szybko odkrywa, że możliwość osiągnięcia własnych celów założy od pozycji, jaka zajmuje się w wewnętrznej strukturze grupy. Pozycja ta bowiem decyduje o stop niu uczestnictwa jednostki w sprawowaniu władzy ') udziale w przywilejach:' im wyższą pozycję zajmuje jednostka. tym większy jest "jej wpływ ha życie grupy i udział w kształtowaniu norm, ocenianiu innych członków grupy oraz korzystaniu z tego. czym grupa dysponuje.

Zgodnie z tq prawidłowością, każdy członek grupy - ¹ jeżeli zależy mu na uczestnictwie w niej - State dąży do podwyższania i umacniania swej pozycji. Dążenie do uzyskania lepszej pozycji w grupie oznacza zdobywanie coraz większego uznania i popularności wśród jej członków. Umożliwiają to jedynie zachowania zgodnez celami 1 normami grupy. W taki sposób funkcjonuje mechanizm wpływania grupy na zachowanie się jednostki. Mechanizm ten jest powszechnym prawem i działa zarówno w grupach konstruktywnych (np. drużyna harcerska lub klasa szkolna), jak też w grupach destruktywnych (np. grupa gitowców, czy złodziejsko banda).

Sankcje stosowane przez grupę obejmują pozytywny reakcje no zachowanie się jej członków, np. życzliwe kontakty, aprobata, pochwały, przyznawanie uprawnień, przywilejów itp. oraz reakcje negatywne, np. krytyka, ośmieszanie, wyszydzanl^T przezywanie, zrywanie kontaktów, odsuwanie od wspólnych działań, brak zaufania, niedopuszczanie do głosu, wreszcie agresja fizyczna ^w.

Sankcje negatywne obniżają pozycję jednostki aż do całkowitego wyeliminowania jej z grupy, sankcje pozytywne natomiast podwyższają pozycję, aż do poziomu przywódcy grupy. [W tym tkwią nagradzające i karzące walory owych sankcji.

Należy raz jeszcze podkreślić, że wspomniane mechanizmy działają na jednostkę tylko wówczas, gdy wysoko ceni ona członkostwo w danej grupie, a więc gdy grupa stanowi dla niej środek do zaspokajania ważnych potrzeb i realizacji doniosłych celów. Tego rodzaju grupę określiliśmy jako grupę odniesienia.

Wymieniliśmy poprzednio cztery podstawowe elementy wyróżniające grupę spośród innych społeczności: cel, normy, interakcje i strukturę grupy. Rysuje się w związku z tym pytanie, czy powyższe atrybuty wpływają na atrakcyjność grupy dla swoich członków. Spróbujmy nieco szczegółowiej rozważyć to zagadnienie.

Zacznijmy od celu grupowego ⁹⁰. Najistotniejszą cechą • clu, z punktu widzenia atrakcyjności grupy, jest jego ■ sność. Cel jest jasny wówczas, gdy ukazuje jakie dzia-¹ nia prowadzą do jego osiągnięcia. Oto np. grupo "zyjmuje jako cel „powiększenie wiedzy z zakresu elek-'ronilcl". Przy takim sformułowaniu, trudno określić, co -/(•ba konkretnie zrobić, aby cel ów osiągnąć. Tego mdzaju cel nie jest jasny.

Zupełnie inaczej ma się rzecz w przypadku takiego cęlu jak „zbudowanie radioodbiornika". Wiadomo wów-»a», jaki ciąg operacji należy wykonać (opracowanie ²

S. Mika Psychologio społeczno dla nauczycieli. Warszawa 1980,

H Muszyński Ideał I cele wychowania. Wcrszawa 1974, s. 66. ^M !• Mika Psychologia społeczna dla nauczycieli. Warszawa 1980. 1*19 168.