20100415334

BULLA PROTEKCYJNA DLA ARCYBISKUPSTWA GNIEŹNIEŃSKIEGO

Z 1136 R.

Rękopis Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. dypl. I. Jest to bulla protokoyjna wystawiona przez papieża Innocentego II w-Pizie 7 lipoa 1136 r. na prośbę Jakuba, arcybiskupa gnioźniońskiogo. Bierze ona w opiekę Stolioy Apostolskiej uposażenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. W rzeczywistości dokumont ten nie jest oryginałom, lecz kopią — falsyfikatem powstałym po 1139 r., a przód 1146 r. (choć niewykluozone, że za podstawę falsyfikatowi posłużyła jakaś autentyczna bulla dla arcybiskupstwa gnieźnieńskiego wydana w 1136 r.). Bulla, nazwana przez Aleksandra Brtioknera „złotą bullą języka polskiego”, to najstarsze tak obszerne źródło do dziejów języka polskiego. Zawiera 410 nazw osobowych i miejscowych, co daje możliwość orientacji w systemie fonetycznym, slowotwórozym i leksykalnym polszozyzny XII w. Przekład polski autorstwa Zofii Koziowskiej-Budkowoj podajemy za W. Taszyokim, Najdawniejsze zabytki języka polskiego (zob. niżej — wydania).

Wyd.: W. Taszyoki, Najdawniejsze zabytki języka polskiego, wyd. 5, BN I 104, Wrooław 1975, s. 3— 27 (trans-lit., transkryp., przekład polski); S. Krzyżanowski, Monumenta Poloniae pąlaeographiea, z. 1, Kraków 1907, tabl. 2 (fot.); J. Rozwadowski, Bulla z r. 1136 jako najstarszy zabytek języka polskiego, Materiały i Prace Komisji Językowej AU, t. 4 (1909.), s. 433—487 (tranBlit.).

Oprać.: NK I 197 — 198; S. Bąk, W sprawie nazwy osobowej Cirneoh, Slayia Ocoidentalis, t. 27 (1968); S. Bąk, O nazwie osobowej Pandetech, [w:] Bymbolae Polonieae in honorem Btanislai Jodłowski, Wrooław 1972; Z. Leszczyński, „Bulla gnieźnieńska" nie dowodzi rozstawnej wymowy samogłosek nosowyóh w XII wieku, Roczniki Humanistyczne, t. 22 (1974), z. 5, s. 15—21; B. Dunaj, Język polski najstarszej doby piśmiennej (XII —XIII w.). Zeszyty Naukowo Uniwersytotu Jagiellońskiego, z. 386, Prace Językoznawozo, z. 46 (1975); M. Sulisz, Staropolska fonetyka w świetle materiału onomastyeznego do XIV wieku, Acta Uniyersitatis Wratislayiensis no 325, Warszawa—Wrooław 1976; E. Kownacki, Z problematyki grafii i fonetyki staropolskiej (artykulacja v przed półotwartymi i po spółgłosce bezdświęoznej), Slayia Ocoidentalis, t. 33 (1976), s. 11 —35.

Innocentius episcopus, seruus seruorum Dei, yenerabili fratri, Iacobo Gneznensi archiepiscopo ciu8quo successoribus canonico substituendis — in perpetuum. |

Ex commisso nobis a Deo apostolatus officio uniuersis Dei fidelibus debitores existimus. Et qnanto Poloniorum regio in remotioribus mnndi partibus sita esse cognoscitur, tanto ei pro-pensiori studio nos con|uenit inminere et apo-

¹⁰    stolice tuitionis atque auctoritatis necessaria munimenta conferre. Dignum est equidem, ut, qui ad ecclesiarum regimen as8um<p>ti sumus, pro earum libertate sollicite uigilemns et ne pranorum borni |num molestiis agitentur, aut

¹¹    per eos suis bonis et posses<s>ionibvs, quo-cumąue tompore destitui ualeant, salubriter prouidore curemus. Quamobrcm, uenerabilis frater Iacobe, tuis postulationibus clementer annuimus et | Gneznensem ecclesiam, cui Deo

" auctore presides, Apostolice Sedis priuilegio

‘ communimus, statuentes, ut quascumque pos-ses<s>ione«, queeumque bona iuste ot canonice

Innocenty biskup, sługa sług Bożych, czcigodnemu bratu Jakubowi, arcybiskupowi gnieźnieńskiemu i jego kanonicznie ustanowionym następcom — na wieki.

Ha mocy powierzonego nam przez Boga urzędu apostolskiego jesteśmy dłużnikami wszystkich wiernych Bogu. A ponieważ kraj Polaków, jak wiadomo, leży w odległych stronach świata, tym większą zatem miłością wypada nam go otaczać a zarazem obdarzać konieczną ochroną apostolskiej opieki i powagi. Godzi się nam zaiste, którzy jesteśmy powołani do rządów nad kościołami, usilnie czuwać nad ich wolnością, iżby nie były niepokojone naga-baniami nikczemnych ludzi, oraz skutecznie troszczyć się o to, aby przez nich w jakim bądź czasie nie mogły być pozbawiono swoich dóbr i posiadłości. Dlatego czcigodny braoic Jakubie, przychylamy się łaskawie do twoich próśb i Kościół gnieździeński, któremu za sprawą Boga przewodniczysz, umacniamy przywilejem stolicy apostolskiej, stanowiąo, aby wszystkie posiad-

Q uniwersytecka)