fywame [jakw tresurze i manipulacji), ale we wzajemnym kontakcie. Wychowanie nic jest więc stanem ani nawet czynność 14. ale procesem wielostronnie uwarunkowanym, którego elekt może być bardzo rozmaity.
Jeaełt cel określony jest ogólnie jako najważniejsze wartości moralne, ich realizacja przebiegi bardzo różnorodnie, zależnie od tego, kim jest wychowawca j kun jest wychowanek. Tafcie ceł ogólny może być uszczegółowiony w różny sposób, ponieważ uczciwie pracować można w każdym zawodzie, miłość może się realizować na różnych drogach 1 to samo dotyczy wszystkich wartości. Wychowawca może być różny: jeden jest wesoły, a inny melancholijny, i wcale nie muszą działać tak samo, byle w zgodzie * przyjętymi wartościami, a więc na przykład odnosząc się z szacunkiem do wychowanka. Kontakt między wychowawcą a wychowankiem jest również zależny od tego, jaki jest wychowanek: zdrowy czy chorowity, uzdolniony czy mało zdolny itd. Caia zaś interakcja podlega wpływowi otoczenia, w jakim przebiega. Otoczenie można rozumieć bardziej wąsko jako bezpośrednie środowisko wychowawcy i wychowanka, a także szerzej - jako społeczeństwo, państwo, Kościół, środki masowego przekazu itćL
W szkole trzeba również wziąć pod uwagę fakt, ze uczeń jest członkiem grupy klasowej, a nauczyciel - grona pedagogicznego.
PEDAGOGICZNE —1 *" ^HOWAWC* -~ CEL
KLASA
SZKOLNA W=:WYCHOWANKĘ
Każdy nauczyciel wie z doświadczenia, ze jego kontakt z uczniem przebiega zupełnie inaczej, gdy rozmawia z nim w cztery oczy, a inaczej na de klasy. Także praca nauczyciela zależy od tego, czy grupa zawodowa, do której należy, jest skłócona czy też przeciwnie - stanowi zwane środowisko, a także czy środowisko co wspiera go w rozwoju czy też działa detnobilizująco.
Rozważając więc elementy sytuacji wychowawczej, trzeba brać pod uwagę takie właściwości grupy społecznej, która jako całość ma cechy inne i nowe w stosunku do cech poszczególnych jej członków, podobnie jak woda ma właściwości inne niż tlen i wodór występujące osobno.
3. Cel wychowania
Współcześnie dość często można się spotkać z poglądem antypedagogów, którzy wychodząc 1 założenia prawa do wolności i swobodnego rozwoju, odrzucają stawianie jakichkolwiek celów wychowawczych. Stanowisko takie nie wydaje się logiczne, gdyż każdy przewidywany skutek działania jest jego celem, i jeżeli oczekuje się rozwoju dzieci, to znaczy, że rozwój ten już jest celem. Wszelkie kontakty 1 dzieckiem mają jakiś cel, choćby nieuświadomiony, chodzi więc o to, by był on dobierany nieprzypadkowo, ak w sposób świadomy. Wiele osób w proteście przed indoktrynacją, prowadzoną paca