2013 10 28 01 40

6S

PALEOGEOG RAFIA

formy, które mają twarde szkielety zachowują się częściej niż formy bezsżMeletowe, tak że bilans wypadnie na korzyść form pancernych. Niemniej, kiedy w ordowiiku pojawiają się pierwsze znane kręgowce, są one również wszystkie potężnie opancerzone.

iPierwsze 'kręgowce, tryby beizszozękowe * żyły w ówczesnych wodach słodkich. Później jeszcze życie rozpoczęło kolonizację lądu. W dewonie powstały najwcześniejsze znane rośliny lądowe**, widłaki, paprocie, i paprocie nasienne, a wkrótce potem najwcześniejsze skorpiony, pająki, wije i owady. Owady nie rozwinęły się jeszcze w postaci latające. Ryby stały się nader liczne w tym czasie i dały bardzo wiele różnorodnych postaci niejednokrotnie nadal pancernych. Ostatecznie formy dewońskie wymarły, uprzednio jednak powstali >z nich przodkowie wszystkich ryb współczesnych. Tak jak kambr był wiekiem trylobitów, ordowik i sylur wiekami wielko raków, tak dewon można by nazwać wiekiem ryb.

W następnym okresie geologicznym, w karbonie, kręgowce wyszły na 'ląd w postaci płazów i gadów. Owady 'były już liczne i karbon nazywano Wiekiem karaczanów. Jednak przez jakiś czas jeszcze ląd miał być pod panowaniem gadów, które rozwinęły się w wiele najdawniejszych postaci. Istniały gady małe, duże gady, gady czworonożne, gady dwunożne, gady roślinożerne, gady drapieżne* gady lądowe, gady wodne i gady latające. Gady osiągnęły szczyt • rozwoju w jurze, a później utraciły swoją przewagę. Rozliczne duże i małe dinozaury, i gady latające nagle wymarły w kredzie. Nae jest pewne, dlaczego tak się stało i wysunięto już wiele rozmaitych teorii wyjaśniających. Możliwe, że stało się zbyt zimno, albo zbyt sucho, albo roślinność stała się nieodpowiednia na pokarm, albo jakaś katastrofalna zaraza zabiła je same, albo ich jaja. Najprawdopodobniej zawiniła tu jakaś zmiana klimatu w kredzie, ponieważ wiele innych grup roślin i zwierząt również ucierpiało poważnie w tym czasie. Na lądzie wygasło wiele roślin pokrewnych sagowcom oraz ginko, zaś z mórz zniknęły wielkie gady morskie oraz amonity i belemnity (dwie grupy mięczaków, głowo-nogów).

Jakiekolwiek byłyby przyczyny klęski gadów, ptaki i ssaki umiały ją wykorzystać. Obydwie 'te grupy, jedyne stałocieplne, rozwijały .się w czasie, gdy gady wciąż jeszcze dominowały na lądzie. W 'kredzie istniały ptaki i 'kilka grup pierwotnych ssaków. Wydaje się, że w początku tego okresu,. być może z rozwojem roślin kwiatowych i wyższych owadów, powstały dobre warunki dla ich trybu życia, ponieważ * W powszechnie przyjętej systematyce nde zalicza się ich do ryb, a do odrębnej gromady bezsiozękowców (przyp. tłum.).

3 W rzeczywistości pierwszymi roślinami lądowymi były .psylofity, powstałe pod koniec syluru (przyp. tłum.).

5 H Geografia zwierząt