2013 10 28 02 52

78    CZ. III. OD PRZESZŁOŚCI DD TERAŹNIEJSZOŚCI

składu fauny. Istnieją pewne niefortunne luki w historii ssaków, ale w ogólnym zarysie zmiany zasięgów najważniejszych rodzin w erze kenozoicznej są poznane dosyć dobrze.

W oparciu o teorię stałości kontynentów można stworzyć obraz ewolucji rodzin ssaków, ich rozprzestrzeniania się i zasiedlania różnych części świata.

Ogólny obraz, który powstaje, to jest ewolucja na północy i następnie rozprzestrzenianie się z zachodu ha wschód i z północy na południe. Rozprzestrzenianie było jednakże kompensowane przez czynniki ograniczające. Niekiedy zasięg rodziny rozpościerał się szeroko, a potem kurczył, jak to było z końmi, albo rodzina rozprzestrzeniała Się, a pośrodku swego zasięgu wymarła, jak tapiry, albo też, tak jak widłorogi, nigdy nie rozprzestrzeniła się poza granice kontynentu, na którym powstała.

Jakiekolwiek byłyby skłonności rodzin, kierunek i zakres ich rozprzestrzeniania był w pewnym stopniu określany rozkładem lądu w danym okresie kenozoicznej historii. Był określany przez położenie geograficzne ich miejsca narodzenia oraz przez połączenia jakie to miejsce miało | innymi częściami świata. Tak więc ssaki, które powstały gdzieś w Azji północno-wschodniej musiały najpierw dotrzeć na zachód, do Azji Środkowej lub Europy zanim mogły się stać potencjalnymi migrantami do Afryki. A tą z kolei ostatnią, południową migrację mogły odbyć, o ile w tym czasie Afryka miałaby odpowiednie połączenie lądowe z północą. Najwcześniejsze połączenia lądowe stanowiły więc trasę migracji dla najwcześniejszych ssaków, a najpóźniejsze połączenia dla najbardziej współczesnych.

Nearktyka i Palearktyki

Wydaje się, że pod koniec ery mezozoicznej Nearktyka i Palearktyka miały faunę jednolitą i stąd wnosimy, że stanowiły jeden ląd. To właśnie z półkuli północnej znamy najpierwotniejsze ssaki. W kredzie były na kontynentach zarówno torbacze, jak i owadożeme. Z ryb były Holo-stei i ryby dwudyszne; krokodyle i żółwie Pleurodira. Były też prawdopodobnie żaby z Liopelmidae i Pipidae i zapewne niektóre z Wyżej rozwiniętych rodzin żab rozpowszechniły się na północy. Ale już ku końcowi kredy jednorodność fauny północnej zaczęła się kruszyć. Niektóre współczesne rodziny,' ryb i płazów nie rozprzestrzeniały się po całym Obszarze. Ogoniaste I Ambystomidae (aksolotle) oraz ryby Chara-cidae są znane ze skał Nearktyki. Wydaje się, że torbacze były w Ne-arktyce liczniejsze niż w Palearktyce. Ale różnice nie polegały zawsze na dodatkach nearktyoznych. Tuatara (Sphenodon), niegdyś szeroko rozmieszczona, wymierałą w końcu kredy i jedyne jej pozostałości na północy znajdowały się w Palearktyce.

W paleocenie pojawiło się na północy więcej rzędów ssaków, potom-