794 795

sposób powstawania otworu gębowego. Pierwsze trzy typy należą do pierwo-gębych, pioroskrzelne są wtórogębe. Podobieństwa pomiędzy tymi typami są zapewne zbieżnościami, związanymi z osiadłym trybem życia. Od rurkoczuł-kowców różnią pioroskrzelne głównie dwie cechy: pioroskrzelne mają układ pokarmowy, a ich układ krwionośny jest typu otwartego.

Ze strunowcami łączą przedstrunowce notochorda, szpary skrzelowe, wykształcenie części układu nerwowego w cewkę nerwową i jej lokalizacja po stronie grzbietowej. Przy czym należy podkreślić, że odnośnie porównywania notochordy ze struną grzbietową dyskusja trwa. Notochorda ma znaczenie podporowe, podobnie jak struna grzbietowa, ale ma inne pochodzenie. W on-togenezie powstaje jako wypuklenie jamy gębowej, a ponadto ma inne położenie w stosunku do głównych naczyń układu krwionośnego. Występuje pomiędzy naczyniami głównymi: brzusznym i grzbietowym. Podczas gdy struna grzbietowa występuje grzbietowo w stosunku do głównych części układu krwionośnego. Z wymienionych cech najistotniejsze znaczenie, zbliżające przedstrunowce ze strunowcami, ma występowanie u obu grup szpar skrzelo-wych, tj. powiązanie zasadniczej funkcji układu pokarmowego z funkcją oddechową.

Omówione powiązania przedstrunowców z różnymi grupami pierwogębych i wtórogębych wskazują, że wiążą one swoimi cechami niższe typy królestwa zwierząt, w tym szczególnie szkarłupnie i rurkoczułkowce, ze strunowcami. O pośrednim stanowisku przedstrunowców świadczą także niektóre ich procesy metaboliczne. Występują u nich oba wysokoenergetyczne związki: fosfoar-ginina i fosfokrcatyna. Pierwszy fosfagen jest właściwy większości bezkręgowców, drugi — kręgowcom. Ta ostatnia cecha sugeruje, że przedstrunowce są najprawdopodobniej pozostałością jakiejś starej filogenetycznie grupy, z której rozwinęły się prócz nich także strunowce. Natomiast same nie są przodkami strunowców, gdyż wykazują wiele cech im tylko właściwych (ryc. 294).

Odnośnie stosunków filogenetycznych dotyczących gromad, wyróżnianych w typie, przeważa pogląd, że jelitodyszne i pioroskrzelne powstały od wspólnego przodka w dwóch niezależnych liniach i rozwijały się oddzielnie. Za prymitywniejsze uważane są powszechniej pioroskrzelne, ale nie brak poglądów odwrotnych (jelitodyszne nie są znane w stanie kopalnym, z piórosk rzelnych zachowały się tylko domld). W przypadku gromady Planctospheroida trudno zabierać głos, skoro nieznane są postacie dojrzałe. Odnośnie graptolitów dyskusja trwa, stanowisko systematyczne tych wymarłych zwierząt jest problemem otwartym. Dyskusja dotyczy nie tylko ich pokrewieństwa z przed-strunowcami, ale w ogóle ich pozycji w systemie filogenetycznym bezkręgowców. W budowie submikroskopowej domków graptolitów, w porównaniu z budową domków pióroskrzelnych z rodzaju Rhabdopleura, występują spore różnice, co więcej, skład chemiczny domków jest różny, istnieją tylko podobieństwa makroskopowe.

Aa Typ: strunowce — Chordata

Synonim: Epineura

Diagnoza: zwierzęta mające w stadiach rozwojowych, albo przez całe życie strunę grzbietową. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Strunowce są najbardziej progresywną grupą zwierząt, są najwyżej uorganizo-wane pod względem morfologicznym i fizjologicznym. Prócz tego, są bardzo zróżnicowane, a ich plastyczności morfologiczne i fizjologiczne, które osiągnęły w trakcie ewolucji, spowodowały, że dziś zamieszkują wszystkie środowiska. Żyją we wszystkich typach wód, jako formy wolne i osiadłe. Występują wszędzie na lądzie, opanowały także powietrze. Szczyt rozwoju, w obrębie strunowców, osiągnęły ssaki, które górują dziś nad wszystkimi innymi zwierzętami zdolnością zapamiętywania doświadczeń (uczenia się), umiejętnością trafnego i szybkiego dostosowywania się do stale zmieniających się warunków w środowisku. Trzeba jeszcze podkreślić, że w obrębie strunowców jedynie pasożytnictwo jest wyjątkowe, tylko jedna należąca do strunowców grupa: smoczkouste jest reprezentowana przez pasożyty zewnętrzne. Opisano ok. 50 000 gatunków strunowców. Większość z nich ma ogromne znaczenie w ekosystemach i gospodarce człowieka.

SYSTEMATYKA

Strunowce rozdziela się na 3 podtypy:

osłonice — Tunicata, bezczaszkowce — Acrania,

kręgowce — Vertebrata,

głównie na podstawie budowy szkieletu. Pierwsze dwa podtypy posiadają strunę grzbietową, ale nie mają kręgosłupa i i należą jednocześnie do bez-kręgowców.

MORFOLOGIA FUNKCJONALNA

Wszystkie strunowce są zwierzętami dwubocznie symetrycznymi i wtórogęby-mi, ale wygląd zewnętrzny mają bardzo rozmaity, do tego stopnia, że zewnętrzne różnice zdają się niekiedy wykluczać jakiekolwiek pokrewieństwo, w tym