Bagrowicz02

1. Pojęcie autorytetu i jego miejsce w kulturze 111

I oto znakomita interpretacja tego fragmentu powieści:

Oto mistrz i jego uczeń, przebywający w świątyni ponad tłumem wiernych, «pośród szumu potężnych dźwięków, które wspólnie rozpętywali i opa-nowywali». W tym małym epizodzie swej powieści Tomasz Mann oddał hołd niezastąpionej dla ludzkiej kultury instytucji mistrza i ucznia. Ten, który poznał, dzieli się swoją wiedzą z tym, który chce poznać. Przekazuje wiedzę i doświadczenie, udziela wielu szczegółowych wskazówek, podpowiada, zachęca i ostrzega. Wprowadza ucznia w swój świat. Uczeń przekonuje się po pewnym czasie, że wtedy gdy trzyma się wskazań nauczyciela, dzieje się dokładnie tak, jak mistrz zapowiedział. Przekonuje się, że trud i wytrwałość opłaciły się, a nauczyciel okazał się nauczycielem dobrym¹.

W innej powieści, Józef i jego bracia, T. Mann kreśli sylwetkę tajemniczego Eliezera, który wprowadza dorastającego Józefa, syna Jakuba, w tajniki wiedzy i życia.

Był to jeden tylko przykład spośród wielu ćwiczeń bystrości i pamięci, jakim chłopak musiał się poddawać, a także pradykteryjek i facecyj, które Eliezer przekazywał mu już w najwcześniejszym dzieciństwie i których odtwarzaniem potem Józef łaskawymi usty czarował ludzi... Była to wspaniała nauka. Józef zabawiał się nie byle jak. Czego też bowiem Eliezer nie wiedział! Znał tajemnice, które sprawiały, że nauka była wielką, pochlebną rozrywką... jest to tylko cząstka tego, co Eliezer wpajał w umysł Józefa pod bożym drzewem. Młodzian zaś zapisywał wszystko wedle zaleceń starca i odczytywał z głową przechyloną na ramię, dopóki nie nauczył się na pamięć².

Bardzo często możemy dziś słyszeć o kryzysie autorytetów. Ludzie skarżą się, że młodzi nie chcą „terminować” u starszych, nie chcą się od nich uczyć, doskonalić, że zanika kiedyś naturalny szacunek dla tych, którzy swoją wiedzą, postawą moralną zyskiwali uznanie i byli autorytetami, czy to w jakiejś dziedzinie wiedzy, czy też mistrzami i przewodnikami w sztuce życia. Mówi się, że zanika zainteresowanie autorytetami moralnymi, a nawet obserwuje się niechęć do odwoływania się do nich w życiu społecznym, zwłaszcza w procesie wychowania człowieka. Sądzi się nawet, że zanik bądź kryzys autorytetów jest jedną z charakterystycznych cech współczesnej kultury. Niektórzy

1

   Tamże.

2

   T Mann, Józef i jego bracia, tłum. E. Sicińska, Warszawa 1967, t. 1, s. 334-342.