CCF20091008106

zaadsorbowania barwnika, rozdział barwnika między roztworem a minerałem, intensywność zabarwienia, powstały osad itp.

Grunty spoiste w większości przypadków składają się z ziam i cząstek o różnych wymiarach. W celu oznaczenia składu mineralnego frakcji iłowej niezbędne jest oddzielenie jej od frakcji grubszych, które bada się z reguły innymi metodami. Przed przystąpieniem do wydzielenia frakcji iłowej z gruntu w pewnych przypadkach powinno się uprzednio usunąć z niego związki cementujące cząstki (węglany) oraz substancję organiczną. Substancję organiczną usuwa się przez działanie 6% roztworem wody utlenionej przy nagrzewaniu na łaźni wodnej aż do momentu zaniku barwy szarej.

Usuwanie węglanów przeprowadza się w ten sposób, że grunty zalewa się w parowniczce 2% roztworem kwasu solnego. Po zakończeniu wydzielania się pęcherzyków dwutlenku węgla należy ponownie zalać grunt 0,05 n roztworem kwasu solnego i zlać przezroczystą warstwę roztworu. Następnie próbkę przemywa się wodą destylowaną aż do zaniku reakcji na jon chlorkowy (reakcja z azotanem srebra).¹ Z tak przygotowanej próbki oddziela się frakcję iłową.

2. Odczynniki i sprzęt pomocniczy

Do wstępnego usunięcia substancji organicznej i węglanów:

1.    Roztwór wody utlenionej (H2O2), 6%.

2.    Roztwór kwasu solnego (HC1), 2%.

3.    Roztwór kwasu solnego (HC1), 0,05 n.

4.    Roztwór azotanu srebra (AgNOs), 1%.

Do separowania frakcji iłowej:

1.    Zlewka o pojemności 3 dm³.

2.    Mieszadelko.

3.    Pipeta na 100 cm³.

4.    Moździerz agatowy.

5.    Łaźnia wodna lub wirówka.

3. Przebieg badania (separowanie frakcji iłowej)

1.    Próbkę gruntu o masie 50-100 g (w zależności od zawartości frakcji iłowej i programu badań), ewentualnie pozbawioną węglanów, umieszcza się w zlewce o pojemności 3 dm³ z zaznaczoną na ściance skalą centymetrową.

2.    Dolewa się wody destylowanej do górnej podziałki na zlewce i starannie miesza za pomocą specjalnego mieszadełka.

3.    Po upływie 24 godzin ściąga się do drugiego naczynia górny słup zawiesiny o wysokości 7 cm i przelewa do parownicy. W ściągniętej zawiesinie znajdują się cząstki o wymiarach mniejszych od 0,002 mm.

4.    Do zlewki dolewa się ponownie wody destylowanej, miesza i ściąga górny słup zawiesiny po upływie 24 godzin. Czynność tę powtarza się tak długo, aż górna część słupa wody w zlewce będzie przezroczysta.

5.    Całą ściągniętą zawiesinę odwirowuje się, a następnie osad suszy na powietrzu.

6.    Po wysuszeniu frakcji sprawdza się ponownie, czy nie występują w niej węglany. Niewielka ich ilość nie przeszkadza analizie, lecz już zawartość ponad 1% odbija się ujemnie na wynikach analizy rentgenostrukturalnej i termicznej.

7.    Wysuszoną próbkę rozciera się starannie w moździerzu agatowym. Po przygotowaniu w ten sposób próbki można przystąpić do określenia jej składu mineralnego.

Rozdziału na poszczególne frakcje, w tym wydzielenia frakcji iłowej, można dokonać także przy pomocy ultrawirówki, programując odpowiedni czas wirowania i liczbę obrotów.

1

Szerzej metody preparatyki próbek do badań mineralogicznych omówiono w książce Metody badań gruntów spoistych (1990).