CCF20100206060

Cytologia i Histologia

Te dwa kryteria pozwolą nam dokonać przeglądu nabłonków ze szczególnym uwzględnieniem człowieka (por. Ryc. 36):

A) jednowarstwowy płaski — (por. Ryc. 36 A) budują go spłaszczone, wieloboczne komórki, których jądra umieszczone są centralnie. W organizmie człowieka spotykane są wszędzie tam gdzie warstwa oddzielająca nie powinna utrudniać transportu niezbędnych substancji. Występują więc na powierzchni opłucnej, otrzewnej, wyściełają pęcherzyki płucne, naczy- i nia krwionośne, ścianę owodni oraz budują w nerce torebki Bowmana. Jest to najprymitywniejszy typ nabłonka — występuje także u gąbek, chociaż pomiędzy komórkami nie ma desmosomów;

B) jednowarstwowy sześcienny — (por. Ryc. 36 B) budują go komórki iizometryczne, których jądra umieszczone są centralnie. Przypominają swoim kształtem zwykle kostki do gry. U człowieka występują w kanalikach nerkowych i końcowych odcinkach gruczołów;

C) jednowarstwowy walcowaty — (por. Ryc. 36 C) budują go wysokie komórki o kształcie nie-,

regularnych graniastosłupów. Ich jądra znajdują się w spodniej warstwie cytoplazmy, niewiele ponad błoną podstawną. U człowieka ten typ nabłonka występuje w przewodzie pokarmowym od żołądka do odbytnicy'. W jelicie cienkim dodatkowo występuje tzw. rąbek szczoteczkowy — na wolnej powierzchni komórki nabłonka posiadają dużą ilość cieniutkich, „paluszkowatych” wypustek cytoplazmatycznych nazywanych mikrokosmkami, które zwiększają wielokrotnie powierzchnię wchłaniania^/ W-nabłonku jajowodu komórki posiadają tzw. rąbek migaw^;kowy — na wolnej powierzchni występują liczne rzęski (ciliae, cirri), o takiej samej budowie jak wici i rzęski pierwotniaków, które poruszają się w kierunku macicy, ułatwiając przesuwanie się komórki jajowej; > '

D) jednowarstwowy w ielorzędowy — (por. Ryc. 36 D) budują go wysokie komórki przypomina

jące powyginane graniastosłupy, część jest klinowata i nie dochodzi do wolnej powierzchni nabłonka. Jądra komórkowe są umieszczone w komórkach na różnych wysokościach (w wielu rzędach) przez co, w czasie obserwacji mikroskopowych, powstaje wrażenie wielowar-stwowości. Na wolnej powierzchni często występuje rąbek migawkowy, pomagający usuwać zanieczyszczenia z dróg oddechowych (jamy nosowej, krtani, tchawicy i oskrzeli), tam bowiem nabłonek ten występuje; W- , t H

E) wielowarstwowy płaski — (por. Ryc. 36 E) zbudowany jest zwykle z kilku warstw komórek, z których zewnętrzne są spłaszczone. Intensywne cytokinezy w głębszych warstwach (tzw. rozrodczych) umożliwiają stale zluszczanie się wierzchnich i odnawianie się tkanki. Występuje w jamie ustnej do przełyku wiącznie, w pochwie i na przedniej powierzchni rogówki.

Jeśli wierzchnie warstwy rogowacieją i obumierają, tworzą elastyczną, odnawialną powłokę ochronną pokrywającą u wszystkich kręgowców' skórę (nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący to naskórek); j

\l V ft fi

F) wielowarstwowy przejściowy — (por. Ryc. 36 F) ten typ nabłonka jest zaliczany do szczególnych, ponieważ komórki najbardziej zewnętrznej spośród 3—5-ciu warstw budulcowych nie mają stałego kształtu. Zwykle są duże, baldaszkowate i pokrywają kilka sąsiednich komórek leżących pod nimi. U wszystkich ow'odniowców' ten typ nabłonka wyścieła moczowody.

Nabłonki spełniają bardzo różnorodne czynności i można przyjąć za kryterium podziału funkcję danego nabłonka w’ ustroju. Należy jednak pamiętać, że jest to klasyfikacja dość sztuczna, ponieważ zwykle dany nabłonek spełnia jednocześnie kilka funkcji, np. nabłonki pokrywające zawierają bardzo często komórki gruczołowe.