CCF20100206100

Cytologia i Histologia

1.    Jaśniejsze drewno wiosenne;

2.    Ciemniejsze drewno letnie.

Ryc. 62. Wycinek drewna wtórnego sosny uwidoczniający słoje przyrostów: A — mikrofotografia. B — schemat (1 —jaśniejsze drewno wiosenne, 2 — ciemniejsze drewno letnie, 3 — kanał żywiczny).

Transport związków organicznych nie wymaga dużych prędkości, ale raczej możliwości dokładnego „adresowania i dostarczania przesyłki". Znakomicie nadają się do tego elementy łyka — żywe, wydłużone komórki posiadające wszystkie organella cytoplazmatyczne (por Ryc. 63). Ich ściany są celulozowe, niezdrcwniałe. Posiadanie aparatu metabolicznego umożliwia „rozsądną” gospodarkę transportowanymi substancjami (por. CZĘŚĆ: FIZJOLOGIA ROŚLIN). Przewodzenie pomiędzy sąsiednimi komórkami możliwe jest. ponieważ posiadają one skupione w określonych miejscach perforacje, przez które przechodzą nici cytoplazmatyczne. Pory' mają średnicę od 0,5 do kilkunastu mm i wyścieła je cienka warstwa kalozy. W elementach nie funkcjonujących, np. uszkodzonych, kaloza całkowicie czopuje perforacje blokując przepływ wody (zastanów się, jakie to ma znaczenie?). Protoplast elementów sitowych cechuje generalnie brak jądra komórkowego, niewielka ilość mitochondriów i plastydów o małej aktywności metabolicznej. Poza tym liczba rybosomów jest zmniejszona, a ER ulega pewnej redukcji. U okrytonasiennych w cyto-plazmie elementów sitowych występuje tzw. białko floemowe (ang.protein P). Tworzy ono cienkie filamenty ułożone równolegle do długiej osi komórki i przechodzące przez pory. Białko P ułatwia transport asymilatów.

Można wyróżnić dwa rodzaje elementów przewodzących we floemie (pominięto tu miękisz i włókna łykowe):

A)    komórki sitowe — posiadają tzw. pola sitowe rozrzucone na całej powierzchni. Sąsiednie, zachodzące na siebie klinowato komórki kontaktują się właśnie poprzez połączenia pla-zmatyczne w sitach. Oznacza to, że transportowana substancja nie porusza się po linii prostej lecz Jcrąży w komórkach sitowych (jest tutaj pewna analogia do cewek!). Takie elementy występują głównie w łyku paprotników i nagozalążkowych;

B)    rurki sitowe (człony sitowe) z komórkami przyrurkowymi (towarzyszącymi) — perforacje występują jedynie w ścianach poprzecznych rurek, przez co powstają tzw. sita (por. Ryc. 63). Wielkość otworów (porów) jest tu wyraźnie większa niż w polach sitowych. Ułożone jedna

104