DSC00656

ych W obrębie utworów syluru i dewonu c/ęstc są biohermy i wapienie stromatoporowc i $tromatoporowo-kornlow\:owc, prócz szkieletów xt:outopor zawierające szkielety Tabulala i podrzędnie Rugosa. W permie i u triasie stwierdza sic biohermy utworzone z. wapieni gąbkowych, składających się ze szkieletów gąbek wapicnnoszkiclctowych Biohermy gąbkowe utworzone z mumii gąbek z grup Lithistida i I lyalospongca są częste w górnej jurze. W kredzie górnej budowniczymi bioherm były osiadłe małz.c z grupy Hippuritoida Od kredy poprzez trzeciorzęd powstawały budowle biohermalne utworzone ze szkieletów koralowców Scleractinia. Małe

'rzeczyzęć
Kreda	w
Jura
Trias
Perm
Karbon	=--1 ==^T
Dewon	_T 2 ' L <L ^ ~ ~ ~ ^
Sylur
Ordowik
Kambr ■

SCLERACTINIA

HIPPURITOIDA

_a

LITHISTIDA    £

HYALOSPONGEA to

CALCISPONGEA

’cn

-f—

Vł

o

STROMATOPOROIDEA TA BULA TA

ARCHAEOCYATHA

I ig 9.' Okresy częstego występowania bioherm i główne tworzące je organizmy. M.tlt i sporadycznie występujące biohermy istnieją również w innych niż zaznaczono odcinkach profilu geologicznego Dane z Woot> (1999).

biohermy były wreszcie tworzone przez serpok (od permu po tw*.

^{przcz ma,Zc} °**rygowate (od jury po trzeciorzęd) oraz w <tr/xctor/*4«c)

pr/c/ osiadłe ślimaki z rodzaju Permctus.

Kopalne muły węglanowe, np. wspomniana już w rozdziale o

boranunifera kreda pisząca, złożona zc szkielecików _C:* ™ . planktonicznych i kokkolitowców. jak leż muły pteropodowe składajacc sic / muszelek planktonicznych ślimaków, są utworami młodymi geologiczne Muły oiwornicowo-kokkolitowc znane są od kredy, a pteropodowe - od

trzeciorzędu.

Także i kręgowce mogą lokalnie mieć znaczenie skałotworcze Masowo niekiedy występujące fragmenty ich szkieletów tworzą tzw. warstwy

kostne (ang. bonę beds).

1 Iistoria biogenicznego węglanu wapnia

Juk można zorientować się z wcześniejszych rozdziałów tego podręcznika. chociaż szkielety bezkręgowców mogą być utworzone z substancji organicznej albo z fosforanu wapnia, albo z dwutlenku krzemu, albo z węglanu wapnia, przy czym ten ostatni związek chemiczny buduje ich szkielety najczęściej. Pewne bezkręgowce (np. ślimaki, małże z grupy Heterodonta. Scleractinia), tworząc szkielet wapienny, odkładają minerał aragonit. czyli rombowa., mniej trwałą odmianę węglanu wapnia. Inne (np ramienionogi / grup> Articulata. Rugosa, Echinodermata) wy trącają kalcyt. który jest odmianą trygonalną i bardziej odporną.

Istnieją wreszcie bezkręgowce o szkielecie zawierającym i aragonit. i kalcyt (np. niektóre małże) lub takie, u których jedna cześe szkieletu jest kalcytowa, a inna - lub inne - aragonitowa (np. belemnity i te amonitowa-

te. które obdarzone były aptychami).

Odsetek rodzajów i gatunków obejmujących osobniki o szkielecie ara-gonitow ym. niewielki w kambrze (formy o szkieletach aragonitowych + lor-

173