DSC00656

«rchtpcv«tp'"fh W obrębie utworów sylmu i dewonu częste są biohermy i •'•pienie stromntoporowc i slromatoporowo-koralowcowc, prócz szkieletów stromatopor zawierające szkielety Tabulata i podrzędnie - Rugosa. W permie i w triasie stwierdza się biohermy utworzone z wapieni gąbkowych, składających się ze szkieletów gąbek wapieruioszkieletowych. Biohermy gąbkowe utworzone z mumii gąbek z grup Lithistida i Hyalospongea są częste w górnej jurze. W kredzie górnej budowniczymi bioherm były osiadłe małże z grupy Hippuritoida. Od kredy poprzez trzeciorzęd powstawały budowle biohermalne utworzone ze szkieletów koralowców Scleractinia. Małe

W)

o

Fig. 93. Okresy częstego występowania bioherm i główne tworzące je organizmy. Malc i sporadycznie występujące biohermy istnieją również w innych niż zaznaczono odcinkach profilu geologicznego. Dane z Woou (1999).

’5>

biohermy były wreszcie tworzone przez scrpute (od permu po radHt|^l przez małże ostrygowate (od jury po trzeciorzęd) oraz w (trzeciorzędzie) przez osiadłe ślimaki z rodzaju Vermetns.

Kopalne muły węglanowe, np. wspomniana juZ w rozdziale o Forami ni fera kreda pisząca, złożona ze szkielecików ojwomic planktonicznych i kokkolitowców. jak też muły pteropodowe składające się z muszelek planktonicznych ślimaków, są utworami młodymi geologicznie Muły otwomicowo-kokkolitowe znane są od kredy, a pteropodowe - od trzeciorzędu.

Także i kręgowce mogą lokalnie mieć znaczenie skałotwórcze. Masowo niekiedy występujące fragmenty ich szkieletów tworzą tzw. warstwy kostne (ang. bonę beds).

Historia biogenicznego węglanu wapnia

Jak można zorientować się z wcześniejszych rozdziałów tego podręcznika, chociaż szkielety bezkręgowców mogą być utworzone z substancji organicznej albo z fosforanu wapnia, albo z dwutlenku krzemu, albo z węglanu wapnia, przy czym ten ostatni związek chemiczny buduje ich szkielety najczęściej. Pewne bezkręgowce (np. ślimaki, małże z grupy Heterodonta. Scleractinia), tworząc szkielet wapienny, odkładają minerał aragonit. czyli rombową, mniej trwałą odmianę węglanu wapnia. Inne (np. ramienionogi z grupy Articulata, Rugosa. Echinodermata) wytrącają kalcyt, który jest odmianą trygonalną i bardziej odporną.

Istnieją wreszcie bezkręgowce o szkielecie zawierającym i aragonit. i kalcyt (np. niektóre małże) lub takie, u których jedna cześć szkieletu jest kalcytowa. a inna - lub inne - aragonitowa (np. belemnity i te amonitowa-te. które obdarzone były aptycharai).

Odsetek rodzajów i gatunków obejmujących osobniki o szkielecie ara-gonilowym, niewielki w kambrze (formy o szkieletach aragonitowych ■* tor-

173