DSC05109

LWI wstęp

rucji państwowych i kościelnych znajduje odpowie<j_n u faktycznie drugorzędnej roli elementów religijni* w jego dziełach pomimo dużej ich obfitości, przy _c/_r jest bardzo charakterystyczne, że poruszał sprawy ety_c^,.. w związku z zagadnieniami ustrojowymi tak często, że mot* na mowie o jego etyce „społecznej" (a nie indywiduaij. stycznej). W odróżnieniu od koncepcji kalwińskiej, która głosiła lównorzędność obu partnerów. Frycz stał na stanowisku ewolucyjnym, bliskim koncepcji rozdziału elementów świeckich i sakralnych: trudno jednak byłoby wymagać oc niego pełnej konsekwencji w tym zakresie, tak samo jednak, jak me sposób dopatrzeć się w' jego założeniach typowego dla ówczesnego luteranizmu podporządkow ania Kościoła państwu.

Postułując regulację stosunków' między Kościołem a pań-srwem. Frycz niejednokrotnie podkreślał, że wszyscy muszą mieć pełną swobodę wypowiadania swych myśli na ten remai podczas soboru. Gdy bowiem państwo ma obowiązek zapewnie Kościołowi wolność działania, to obywatele państwa muszą się cieszyć jak najszerzej pojętą wolnością sumienia. Głosząc postulat wolności sumienia i wyznania podkreślał, że groźbą można złamać tylko ciało, nigdy zas umysŁ Frycz i tutaj także nawiązywał do chlubnych tradycji Pawła Włodkowica, który' na soborze w^r Konstancji uzasadni szeroko niesłuszność nawracania niechrześcijan przy pomocy siły'.

Postulał zapewnienia obywatelom wolności sumienia wysuw sny był w Polsce od dawna. Dojrzały wyraz znalazł np w 1570 r.. kiedy to na sejmie posłowie-różnowiercy ządai: _zeby wolno było każdemu wedle sumienia swego wierzyć’’ Równie dobitnie zostało sformułowane żądanie wolności sumienia połączonej z akcentowaniem roli ludz-

P.ZM/.YH Apf ATTU rozumu w sprawach wiary w wvdan*~

PROGRAM naprawy

^klC.^g° -u

<«^{a Fr}^^{cza narzed2lem walkl} społecznej, ele^m^^ żującym ingerencje ludzkiej działalności w sfere życia re ligijnego i państwowego. Tkwiły wiec i tu zalążki myśli racjonalistycznej, która miarą wszechrzeczy czym rozum ludzki wolny od wszelkiego skrępowania, przesądów i uprzedzeń.

Także i sprawy polityki zagranicznej państwa poddane zostały wszechstronnej analizie z punktu widzenia wymogów rozumu. W szczególności zbrojne rozstrzy ganie <on-fliktów między narodowych uznane zostało za błędne i szkodliwe. Zwracając uwagę, że tylko pokój umożliwia ludziom doskonalenie się. Fry cz podkreślał, że każda wojna pociąga za sobą nędzę, gwałty, zabójstwa i mne zbrodnie. Dlatego panujący powinien dołożyć wszelkich starań i wykazać jak największą czujność, aby zapobiec krzywdom, które ktoś mógłby wyrządzić jego poddanym, bez uciekania się do wojny. Cały wysiłek ma być skierowany na unikanie woinv i zachowanie ookoiu Frycz juz w dyspozycji roz