DSCF6699

w

I C, Szwtoo /. Kluczb DO OZNACZANIA OWAOOW

Wykazują wyraźny polimorfizm (cżyli włelopoBtaciowóść) związany , prmoy wewnątrz gniazda » przejawiający się wytworzeniem wywZamJ!™⁰"*' morfologicznie I fizjologicznie torm biologicznych, zwanych tostami. Wyri)tni^!!^a^^eh uskrzydlonych osobników płciowych, robotników I Żołnierzy fryc. 73)

Clato ma/ą przeważnie wydłużone, miękkie I bezbarwne. Głowa dobrze__w

szczególnie u Zotrwerzy. wydłużona i okryta masywną. brunatną puszką M^Okztone skrzydła o gęstym użytkowaniu występują u samców i samic tylko wofcT* ich krótkiego lotu godowego, po którym odłamują się i odpadają

Przechodzą rozwój niezupełny. Swoistą cechą termKówsą także ich kopce % da), nieraz ogromne I wysoko się wznoszące, zbudowane z piasku I drewna, gromach^ często ponad milion osobników. Prowadzą ukryty tryb życia, przeważnie nocny.    "*

Chociaż naturalny zasięg występowania tych owadów sięga południowe] Europy

■ ..... .

a w Europie Środkowej nie znajdują one dogodnych warunków do przetrwan,

Jednak istnieje możliwość zawleczenia niektórych gatunków, np. wraz z drewnem również do naszego kraju. Dotyczy to gównie Ca/otermes fiavicoWs—zasiedlającego drobnymi koloniami (do 500 osobników) martwe drewno, zwłaszcza materiały budowlane oraz Retlculotermes flavtpes — budującego gniazda ziemne, często u podstawy pnl drzew uprawnych. Odnotowano Już okresowe stanowiska występowania tego ostatniego gatunku w niektórych niemieckich portach oraz w Monachium I Wiedniu. W Polsce dotychczas nie stwierdzono obecności termitówl

5.6. Widelnice (Plecoptera)

Liczba gatunków -    113 notowanych w Polsce, na świecie ok. 1400

Wielkość -    średnia, rzadko osiągają 60 mm rozpiętośd skrzydeł

Tryb żyda -    dorosłe nie zawsze się odżywiają, larwy są drapieżne

Występowanie —    larwy w wartkich i dobrze natlenionych wodach

Wymienione gatunki -

płynących, formy dorosłe nad brzegami wód równolotki, azczetnica, mgloszczetka, widelnica Cedry charakterystyczne - larwy wodne są bioindykatorami (gatunkami wskaźnikowymi) czystości wód

Są to owady przeważnie niewielkie I średniej wielkości ciała, rzadko osiągają 60 mm rozpiętości skrzydeł (u widelnicy Perta marginata Panz.).

Sźczecinlaste czułki są długie i wieloczłonowe. Segmenty tułowia mało zróżnicowane, przedpleczejest w postaci dużej I szerokiej tarczki, przeważnie o prostokątnym zarysie. Obie pary błoniastych skrzydeł są stosunkowo gęsto użytkowane, obecne są także dodatkowe poprzeczne żyłki, przeważnie w póiku radialnym i kubrtałnym. Przedrze skrzydła są zazwyczaj węższe i owalne, natomiast tylne z charakterystycznym rozszerzaniem u nasady I tylko u równolotek Isopteryz spp. obie pary skrzydeł są mniej więcej Jednakowo wąskie i wydłużone. Widelnice układają w spoczynku skrzydła płasko wzdłuż dała (ryc. 74)1 wtedy najlepiej widoczne Jest ich ubarwienie, przeważne

sioozdHe i brązowawe, niekiedy zielonożółte z zielonymi gikami |np. równolotka Isopteryx tripunatata Scop.) lub z żółtymi żyłkami na przednich skrzydłach (np. szczetnlca Chloroperia grammatica Scop.) Wierzchołek odwłoka zakończony dwiema, przeważnie bardzo długimi, wieloczłonowymi nićmi odwłokowymi (przekształcone cerci) i tylko u pewnych gatunków są one silnie skrócone do jednoczlonowych wyrostków lub całkowicie zredukowane (kusoszczetkowate Taemopterygidae. np, mgjoszczetka Hephetopteryx neOutosa L oraz meszczetkowate Nemoun-dae, np. najliczniejsze gatunkowo rodzaje Nemours I Leuctra).

Przechodzą przeobrażenie niezupełne. Larwy wodne, mąją ciało grzbleto-brzusznle spłaszczone, wydłużone, z r_>( 74. widelnice długimi, wieloczłonowymi czulkami 1 parą długich nici (ńecopten)-. imperia ogonowych. Grzbietowa strona tułowia larwy zaopatrzona coh/*m; n» pod»t. jest często w gromastę skrzetotchawki. Żyją pod kamienia-    ^G,as*^{< 1965}

mi, w vrartkim prądzie v/ód płynących i dobrze natlenionych. Są czułym bioindykatorem

czystości wód. Dorosłe formy spotykane są przeważnie siedzące nieruchomo na roślinach przybrzeżnych. Latają słabo i me odlatują daleko od wody

5.7. Nogoprządki (Embioptera) *

Liczba gatunków -Wielkość-Tryb żyda -

Występowanie -

Wymienione gatunki -Cechy charakterystyczne -

na świetie ok. 300 od 13 do 20 mm

roślinożerne i detrytusoragiczne (gadają szczątki organiczne)

strefy tropikalne i subtropikalne, także południe Europy

Hapłoeńtłrto sp, Embui sobulosa, Oigatoma saundem samice w rurkowatych oprzędach

Drobny rząd malej i średniej wielkości owadów, zasiedlających strefy tropikalne i subtropikalne, chociaż kilka ich gatunków można spotkać także na południu Europy (np. Haploembia grassl w Bułgarii).

B

Ryc. 75. Nogoprządki (Embioptera) A - Embia •ab*(om, uskrzydlony samiec; B - Haploembia to len, bezskrzydły samiec; C - Difofonw tmaUtni, samica; A na podil. Razowski 1987. B na podał. Bej-Bienko 1978; •mienione